Ważne daty

Portret

Na pewno zdarzyło Ci się podjąć próbę narysowania portretuPortretportretu, czyli podobizny twarzy kogoś z twojej rodziny lub znajomych. Zapewne zauważyłeś, że nie jest to proste zadanie. Uchwycenie podobieństwa wyglądu i charakteru portretowanej postaci jest jednym z najtrudniejszych zadań, ale także należy do najbardziej satysfakcjonujących ćwiczeń plastycznych. Każdy człowiek ma cechy charakterystyczne, a ich plastyczne zapisanie wymaga wielu lat doświadczenia.

Od początków istnienia sztuki twórcy skupiali się wokół zagadnienia portretu, który zarezerwowany był dla ludzi wpływowych: władców, bogaczy, wybitnych filozofów, wojowników lub postaci religijnych. W starożytności mistrzostwo w rzeźbie portretowej osiągnęli Grecy, a z ich dorobku czerpali Rzymianie. Antyczni rzeźbiarze nie upiększali swoich modeli nawet wtedy, gdy mieli zmarszczki, krzywe nosy czy łysiny. Portrety, które wiernie oddają wygląd przedstawianej osoby, nazywamy realistycznymi.

Oprócz zewnętrznych cech fizycznych portretowanego modela, możliwe jest też uchwycenie cech jego charakteru czy nastroju. Z wyrazu ludzkiej twarzy można odczytać wiele emocji. Malarze, uwieczniając postać na płótnie, mają możliwość uchwycenia najbardziej charakterystycznych cech portretowanego i przekazać ten wizerunek kolejnym pokoleniom.

Przedstawiciele sztuki portretowej

Wśród najwybitniejszych przedstawicieli sztuki portretowej znajdują się m.in. Leonardo da Vinci, Albrecht Dürer, Diego Velázquez, Rembrandt van Rijn, Jan Matejko. Malowane przez nich postacie osadzone są w pewnej stylistyce epoki, charakterystycznej dla każdego autora oraz czasu, w którym tworzył. Możemy wyróżnić wiele typów podziału wg rodzajów oraz prób przyporządkowania dzieł do rozmaitych kategorii.

RRYsBfVUMlA9w1

Ilustracja przedstawia portret Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”, na którym ukazana jest kobieta trzymająca na lewym przedramieniu gronostaja (łasicę). Prawą rękę ma położoną na zwierzęciu. Jej głowa zwrócona jest w prawą stronę, w odwrotnym kierunku do ustawienia ciała. Ubrana jest w zdobioną suknię, na którą ma narzuconą pelerynę z rozcięciami wzdłuż ramion. Jest gładko uczesana, a czoło ma przewiązane tasiemką. Jej czoło dodatkowo zdobi złoty filigranowy rąbek, będący częścią prześwitującego czepka. Szyję kobiety dekorują podwójnie zawinięte, czarne korale, opuszczone na dużym, kwadratowym dekolcie. Tło obrazu jest czarne.

R1EoNmecqofIm1

Ilustracja przedstawia obraz Albrechta Dürera „Autoportret w futrze”. Autor sportretował siebie z futrzanym kołnierzu. Gęste włosy opadają tak samo po obu stronach twarzy. Rozkładają się na ramionach. Jego nieporuszona twarz pozbawiona jest jakiejkolwiek mimiki. Na uwagę zasługują niesforne kosmyki włosów, sterczące pośrodku głowy i opadające na czoło. Wymowny gest dłoni nawiązuje do przedstawienia Chrystusa.

R17OCtyG0zdVE1

Ilustracja przedstawia obraz Diego Velázqueza „Panny Dworskie". Ukazuje infantkę Małgorzatę. Dziewczynka stoi w centralnej części płótna. Ubrana jest w białą, jedwabną suknię. Otaczają ją dworzanie. Po lewej, jedna z dwórek ubrana jest w ciemnozieloną, aksamitną suknię. Druga stoi po prawej stronie w jedwabnej, szarej sukni. Nieco bliżej widza, w prawym rogu obrazu stoi karlica ubrana w ciemnoniebieską suknię wykończoną białą lamówką. Obok niej widzimy karła kopiącego psa leżącego na pierwszym planie. Na drugim planie stoją dwie postacie zajęte rozmową. Za nimi, w głębi pomieszczenia, w otwartych na oścież drzwiach stoi mężczyzna. Po lewej stronie za sztalugami stoi sam autor. Wychyla się patrząc na widza. Artysta ubrany jest w ciemny strój. Na tylnej ścianie wisi lustro w której odbija się para królewska. Pomieszczenie jest ciemne.

RGyaT1w3kZdC61

Ilustracja przedstawia obraz Rembrandta van Rijn „Polski jeździec". Ukazuje mężczyznę na koniu na tle krajobrazu. Jeździec ubrany jest w szpiczastą czapkę, zielony żupan oraz czerwone spodnie i żółte, skórzane buty. Lewą ręką trzyma lejce, a prawą dzierży broń, tak zwany nadziak. U siodła pod prawym kolanem ma przypiętą szablę. Natomiast u lewego boku ma łuk i kołczan ze strzałami. Koń stepuje z lekko wyciągniętym łbem. W tle znajduje się pejzaż górski.

RQvSG7YDvShAM1

Ilustracja przedstawia „Autoportret" Jana Matejki. Postać siedzi w fotelu, trzyma na kolanach otwartą księgę. Ubrany jest w ciemny garnitur z kamizelką. Prawą dłoń położoną ma na jednym oparciu, lewą zgiętą w łokciu i opartą na drugim. Ma długą, siwą brodę i włosy zaczesane do tyłu. Patrzy przed siebie. Za nim po lewej stronie znajduje się kotara. Po prawej stoi skrzynia, na której znajdują się przybory malarskie: paleta i pędzle.

Rodzaje malarstwa portretowego

Malarstwo portretowe można kategoryzować ze względu na:

• ustawienie twarzy: en faceEn faceen face, z profiluProfilprofilu, z półprofiluPółprofilpółprofilu, z ułożenia trzy‑czwarteEn trois quartstrzy‑czwarte, czyli niepełnego profilu,

R3IVdjfNcwvVc

ilustracja interaktywna ukazuje obraz Amedea Modiglianiego "Portret Lunii Czechowskiej". Przedstawia wydłużony wizerunek bliskiej przyjaciółki i muzy malarza. Kobieta ma rude, upięte w kok włosy. Głowę lekko podnosi, eksponując długą szyję. Ubrana jest w białą koszulę z kołnierzykiem i dekoltem. Intensywne, czyste kolory kontrastują z zielono-brązowym tłem. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: 1. Cechą malarstwa Modiglianiego są postacie o wydłużonych szyjach i smukłych twarzach. Malarz często pozbawiał portretowanych oczu, pozostawiając w ich miejscu zamalowane na biało obszary.

ilustracja interaktywna ukazuje obraz Amedea Modiglianiego "Portret Lunii Czechowskiej". Przedstawia wydłużony wizerunek bliskiej przyjaciółki i muzy malarza. Kobieta ma rude, upięte w kok włosy. Głowę lekko podnosi, eksponując długą szyję. Ubrana jest w białą koszulę z kołnierzykiem i dekoltem. Intensywne, czyste kolory kontrastują z zielono-brązowym tłem. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: 1. Cechą malarstwa Modiglianiego są postacie o wydłużonych szyjach i smukłych twarzach. Malarz często pozbawiał portretowanych oczu, pozostawiając w ich miejscu zamalowane na biało obszary.

1

1. Cechą malarstwa Modiglianiego są postacie o wydłużonych szyjach i smukłych twarzach. Malarz często pozbawiał portretowanych oczu, pozostawiając w ich miejscu zamalowane na biało obszary.

• ujęcie postaci: wizerunek twarzy, popiersie, akt, półpostać, portret całopostaciowy,

• ustawienie/postawę modela: en piedEn pieden pied, kontrapostKontrapostkontrapost, leżący, stojący, siedzący, konny,

• liczbę portretowanych osób: pojedynczy, podwójny (np. małżeński), zbiorowy,

• okoliczności powstania: ślubny, pośmiertny,

• pozycję społeczną modela: męski, żeński, dziecka, rodziny, władcy, artysty, rodzajowy (czyli o tematyce zaczerpniętej z realiów dnia codziennego, najczęściej jest to wizerunek człowieka zajętego pracą, sprawami codzienności),

• przeznaczenie i funkcję: oficjalny (który miał być wystawiany na pokaz np. na dworze królewskim), prywatny,

• zawartość i sposób odzwierciedlenia: realistyczny, idealizujący, imaginacyjny, fikcyjny (wykonany w myśl określonych kanonów estetycznych), alegorycznyAlegoriaalegoryczny, historyzowany (portrety współczesnych, przedstawionych jako postaci historyczne, mitologiczne lub biblijne, w odpowiednich strojach i ze stosownymi atrybutami), karykaturaKarykaturakarykatura.

Przykłady portretów

Portret olejny, namalowany w XV wieku przez najwybitniejszego przedstawiciela włoskiego humanizmuHumanizmhumanizmu, to wizerunek połowy postaci młodej kobiety, której twarz przedstawiona jest w ujęciu trzy‑czwarte. Obraz należy do realistycznego malarstwa portretowego stojącej półpostaci, z ułożeniem en trois quarts. Przedstawiona pojedyncza sylwetka żeńska, trzymająca w ręku gronostaja, kryje kilka znaczeń, kwalifikując dzieło do kategorii portretu alegorycznego. Obraz można podziwiać w Muzeum Narodowym w Krakowie. Uważa się go za najcenniejsze dzieło sztuki znajdujące się w polskich zbiorach muzealnych.

Portret wykonany ok. roku 1500 przez niemieckiego malarza Albrechta Dürera, przedstawia osobę samego artysty. Artysta, malując własny wizerunek, tworzy tak zwany autoportretAutoportretautoportret. Postać wybitnego twórcy przedstawiona jest w ujęciu półpostaci, a jego twarz zwrócona jest do odbiorcy en face – frontalnie. Jest to realistyczny portret męski, pojedynczy, stylizowany według średniowiecznego kanonu przedstawiania osoby Chrystusa. Ma to związek z przekonaniem, że artysta tamtych czasów wypełnia uświęconą przez Boga misję poznawania i pokazywania prawdy o otaczającym świecie. Obraz znajduje się w Starej Pinakotece w Monachium.

Barokowy obraz jednego z najbardziej uzdolnionych i znaczących portrecistów wszech czasów, Diego Velázqueza, jest wyjątkowym przykładem malarstwa portretowego. Panny dworskie zostały uznane zarówno przez historyków sztuki, jak i przez artystów, za jedno z największych dzieł, które dostarczyło ogromnej ilości odmiennych interpretacji. Zaskakująca kompozycja obrazu jest niezwykła ze względu na odwrócenie ról. W dziełach portretowych zwykle, to osoby znajdujące się na malowidle oglądane są z pozycji malarza. W tym przypadku na obrazie znalazł się sam malarz, który patrzy na przypatrujących się tej scenie monarchów. Widz znajduje się obok nich. Obraz ma wymiary ponad 3 m x 2,7 m i podziwiać go można w Muzeum Prado w Madrycie.

Rembrandt van Rijn, powszechnie uważany za jednego z najwybitniejszych artystów europejskich i światowych, namalował tylko dwa portrety konne. Jeden z nich nawiązuje do tradycji i kultury polskiej okresu baroku. Jest to portret męski, pojedynczy, oficjalny, przedstawiający LisowczykaLisowczykLisowczyka – ówczesnego wojownika polskiego.

Zadania

RRYsBfVUMlA9w1

Ilustracja przedstawia portret Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”, na którym ukazana jest kobieta trzymająca na lewym przedramieniu gronostaja (łasicę). Prawą rękę ma położoną na zwierzęciu. Jej głowa zwrócona jest w prawą stronę, w odwrotnym kierunku do ustawienia ciała. Ubrana jest w zdobioną suknię, na którą ma narzuconą pelerynę z rozcięciami wzdłuż ramion. Jest gładko uczesana, a czoło ma przewiązane tasiemką. Jej czoło dodatkowo zdobi złoty filigranowy rąbek, będący częścią prześwitującego czepka. Szyję kobiety dekorują podwójnie zawinięte, czarne korale, opuszczone na dużym, kwadratowym dekolcie. Tło obrazu jest czarne.

Słownik pojęć

Źródło:

https://histmag.org/

http://magazynsztuki.eu/

https://sjp.pl/

Galeria dzieł sztuki

RRYsBfVUMlA9w1

Ilustracja przedstawia portret Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”, na którym ukazana jest kobieta trzymająca na lewym przedramieniu gronostaja (łasicę). Prawą rękę ma położoną na zwierzęciu. Jej głowa zwrócona jest w prawą stronę, w odwrotnym kierunku do ustawienia ciała. Ubrana jest w zdobioną suknię, na którą ma narzuconą pelerynę z rozcięciami wzdłuż ramion. Jest gładko uczesana, a czoło ma przewiązane tasiemką. Jej czoło dodatkowo zdobi złoty filigranowy rąbek, będący częścią prześwitującego czepka. Szyję kobiety dekorują podwójnie zawinięte, czarne korale, opuszczone na dużym, kwadratowym dekolcie. Tło obrazu jest czarne.

R1EoNmecqofIm1

Ilustracja przedstawia obraz Albrechta Dürera „Autoportret w futrze”. Autor sportretował siebie z futrzanym kołnierzu. Gęste włosy opadają tak samo po obu stronach twarzy. Rozkładają się na ramionach. Jego nieporuszona twarz pozbawiona jest jakiejkolwiek mimiki. Na uwagę zasługują niesforne kosmyki włosów, sterczące pośrodku głowy i opadające na czoło. Wymowny gest dłoni nawiązuje do przedstawienia Chrystusa.

R17OCtyG0zdVE1

Ilustracja przedstawia obraz Diego Velázqueza „Panny Dworskie". Ukazuje infantkę Małgorzatę. Dziewczynka stoi w centralnej części płótna. Ubrana jest w białą, jedwabną suknię. Otaczają ją dworzanie. Po lewej, jedna z dwórek ubrana jest w ciemnozieloną, aksamitną suknię. Druga stoi po prawej stronie w jedwabnej, szarej sukni. Nieco bliżej widza, w prawym rogu obrazu stoi karlica ubrana w ciemnoniebieską suknię wykończoną białą lamówką. Obok niej widzimy karła kopiącego psa leżącego na pierwszym planie. Na drugim planie stoją dwie postacie zajęte rozmową. Za nimi, w głębi pomieszczenia, w otwartych na oścież drzwiach stoi mężczyzna. Po lewej stronie za sztalugami stoi sam autor. Wychyla się patrząc na widza. Artysta ubrany jest w ciemny strój. Na tylnej ścianie wisi lustro w której odbija się para królewska. Pomieszczenie jest ciemne.

RGyaT1w3kZdC61

Ilustracja przedstawia obraz Rembrandta van Rijn „Polski jeździec". Ukazuje mężczyznę na koniu na tle krajobrazu. Jeździec ubrany jest w szpiczastą czapkę, zielony żupan oraz czerwone spodnie i żółte, skórzane buty. Lewą ręką trzyma lejce, a prawą dzierży broń, tak zwany nadziak. U siodła pod prawym kolanem ma przypiętą szablę. Natomiast u lewego boku ma łuk i kołczan ze strzałami. Koń stepuje z lekko wyciągniętym łbem. W tle znajduje się pejzaż górski.

RQvSG7YDvShAM1

Ilustracja przedstawia „Autoportret" Jana Matejki. Postać siedzi w fotelu, trzyma na kolanach otwartą księgę. Ubrany jest w ciemny garnitur z kamizelką. Prawą dłoń położoną ma na jednym oparciu, lewą zgiętą w łokciu i opartą na drugim. Ma długą, siwą brodę i włosy zaczesane do tyłu. Patrzy przed siebie. Za nim po lewej stronie znajduje się kotara. Po prawej stoi skrzynia, na której znajdują się przybory malarskie: paleta i pędzle.

RY5GfdCpEVebI1

ilustracja interaktywna ukazuje obraz Amedea Modiglianiego "Portret Lunii Czechowskiej". Przedstawia wydłużony wizerunek bliskiej przyjaciółki i muzy malarza. Kobieta ma rude, upięte w kok włosy. Głowę lekko podnosi, eksponując długą szyję. Ubrana jest w białą koszulę z kołnierzykiem i dekoltem. Intensywne, czyste kolory kontrastują z zielono-brązowym tłem. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Cechą malarstwa Modiglianiego są postacie o wydłużonych szyjach i smukłych twarzach. Malarz często pozbawiał portretowanych oczu, pozostawiając w ich miejscu zamalowane na biało obszary.

Bibliografia

I. Witz, Portret w malarstwie, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1970

M. Battistini, L. Impelluso, S. Zuffi, Historia portretu: przez sztukę do wieczności, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2001

W. Sztaba, Portret, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1976

Strony internetowe:

https://histmag.org/

http://magazynsztuki.eu/

https://sjp.pl/