Pięciolinia i klucze muzyczne – przypomnienie wiadomości

Klucz muzycznyKlucz muzycznyKlucz muzyczny to symbol muzyczny, od którego rozpoczynamy zapis nutowy. Klucz to znak mówiący o sposobie odczytywania dźwięków na pięcioliniiPięcioliniapięciolinii.

R1aQOx0mL2cba

Grafika przedstawiająca klucz wiolinowy. Klucz narysowany jest we właściwym miejscu na pięciolinii. Rozpoczyna się od drugiej linii. Składa się z następujących elementów: małe półkole między drugą a trzecią linią, większe półkole rozpoczynające się tam gdzie zakończyło się po prawej stronie małe półkole i kończące się dalej niż małe półkole, umieszczone między liniami pierwszą i drugą. Skośna linia biegnąca do środka klucza na linii czwartej, zawijas zawracający ku dołowi, prosta linia biegnąca w dół przez środek klucza. Na dole ozdobne zawinięcie klucza w lewą stronę. Na ilustracji znajdują się dwa punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Punkt 1: Klucz wiolinowy - wyznacza dźwięk g1. Punkt 2: Dźwięki wysokie zapisywane są w kluczu wiolinowym.

Grafika przedstawiająca klucz wiolinowy. Klucz narysowany jest we właściwym miejscu na pięciolinii. Rozpoczyna się od drugiej linii. Składa się z następujących elementów: małe półkole między drugą a trzecią linią, większe półkole rozpoczynające się tam gdzie zakończyło się po prawej stronie małe półkole i kończące się dalej niż małe półkole, umieszczone między liniami pierwszą i drugą. Skośna linia biegnąca do środka klucza na linii czwartej, zawijas zawracający ku dołowi, prosta linia biegnąca w dół przez środek klucza. Na dole ozdobne zawinięcie klucza w lewą stronę. Na ilustracji znajdują się dwa punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Punkt 1: Klucz wiolinowy - wyznacza dźwięk g1. Punkt 2: Dźwięki wysokie zapisywane są w kluczu wiolinowym.

1

1. Klucz wiolinowy - wyznacza dźwięk g1.

RHAZHxXH6HOIP

Grafika przedstawiająca klucz basowy. Klucz narysowany jest we właściwym miejscu na pięciolinii. Rozpoczyna się od czwartej linii. Jego kształt przypomina ucho rozpoczynające się kropką na czwartej linii a kończące się na drugiej linii. Częścią klucza są dwie kropki: jedna nad czwartą linią, druga pod czwartą linią. Na ilustracji znajdują się dwa punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Punkt 1: Klucz basowy - wyznacza dźwięk f. Punkt 2: Dźwięki niskie zapisywane są w kluczu basowym.

Grafika przedstawiająca klucz basowy. Klucz narysowany jest we właściwym miejscu na pięciolinii. Rozpoczyna się od czwartej linii. Jego kształt przypomina ucho rozpoczynające się kropką na czwartej linii a kończące się na drugiej linii. Częścią klucza są dwie kropki: jedna nad czwartą linią, druga pod czwartą linią. Na ilustracji znajdują się dwa punkty aktywne, pod którymi ukryte są informacje dodatkowe: Punkt 1: Klucz basowy - wyznacza dźwięk f. Punkt 2: Dźwięki niskie zapisywane są w kluczu basowym.

1

1. Klucz basowy - wyznacza dźwięk f.

Na przestrzeni wielu lat w muzyce pojawiły się różne rodzaje kluczy muzycznych, np.: altowy i tenorowy.

Gama – wprowadzenie pojęcia

RAPnOpcqTeD8F

Ćwiczenie 1

Odpowiedz na pytania: 1. Jakie znasz klucze muzyczne? 2. Położenie jakich dźwięków na pięciolinii określają te klucze?

Odpowiedz na pytania: 1. Jakie znasz klucze muzyczne? 2. Położenie jakich dźwięków na pięciolinii określają te klucze?

Rozpoznaj klucz muzyczny.

• klucz wiolinowy
• klucz basowy
• klucz altowy

Przy definicji gamyGamagamy od razu nasuwa się nam skojarzenie z tonacjąTonacjatonacją. Istotnie, gama i tonacja mają dużo wspólnych cech. Ich podstawą jest szereg dźwięków, uporządkowanych według określonego wzoru, czyli stosunków interwałowychInterwałinterwałowych, właściwych dla pewnej skali. Pierwszy stopień jest powtórzeniem ostatniego i ma znaczenie dźwięku zasadniczego. Jednak w gamie na pierwszy plan wysuwa się określony schemat. Jest to przede wszystkim układ interwałów w obrębie oktawyOktawaoktawy, który odzwierciedla strukturę skalSkalaskal. Gamę można zacząć od dowolnego dźwięku, zagrać w kierunku wznoszącym lub opadającym, wzorując się jednak na odpowiedniej skali.

Alfabet muzyczny – nazwy literowe na przykładzie gamy C‑dur

To zestaw liter alfabetu łacińskiego, którymi oznacza się - w obrębie oktawy - dźwięki skali diatonicznej. W przypadku gamy C‑dur są to następujące dźwięki: c, d, e, f, g, a, h.

W systemie dur‑mollSystem dur‑mollsystemie dur‑moll dźwięki podzielone są na oktawy (subkontra, kontra, wielka, mała, razkreślna, dwukreślna, trzykreślna, itd.). Aby odróżnić od siebie dźwięki, zapisane w określonych oktawach, stosuje się specjalny zapis. Dla przykładu: dźwięki zapisane w oktawie razkreślnej zapisujemy małymi literami z arabską jedynką w górnym indeksie, analogicznie, dźwięki w oktawie dwukreślnej – małymi literami z arabską dwójką w górnych indeksie.

Przyjrzyj się ilustracji, która przedstawia podział klawiatury fortepianu na oktawy.

Nazwy literowe – utrwalenie

Wysłuchaj piosenki Hanny Januszewskiej Klawiszowa piosenka. Przy ponownym odtworzeniu zaśpiewaj razem z nagraniem, aby utrwalić nazwy literowe poszczególnych dźwięków gamy C‑dur.

Alfabet muzyczny – nazwy solmizacyjne

Alternatywą dla nazw literowych są nazwy solmizacyjne.

Solmizacja - to system głosek, stosowanych w nauce śpiewu, ułatwiający odczytanie zapisu nutowego danej melodii. Solmizacja została wprowadzona przez Guido z Arezzo w XI wieku (później niż nazwy literowe), który wprowadził skalę sześciostopniową, oznaczając poszczególne jej stopnie pierwszymi zgłoskami kolejnych wersów hymnu na cześć św. Jana: Ut queant laxis, Resonare fibris. Mira gestorum, Famuli tuorum. Solve polluti La bii reatum Sancte Ioannes. W XVI wieku Anzelm z Flandrii połączył pierwsze litery ostatnich wyrazów, co utworzyło SI. Z kolei DO zastąpiło UT w XVII wieku. Powstało ono z pierwszej sylaby nazwiska Giovanniego Battisty Doniego, który tej zmiany dokonał. Zmiana ta wynikała z faktu, że przy nauce śpiewu łatwiej jest wykonywać sylabę otwartą (zakończoną samogłoską), niż sylabę zamkniętą (zakończoną spółgłoską).

R11Y8MLkAj7Yo

Zapis nutowy piosenki "Śpiewanka do re mi fanka". Metrum cztery czwarte. Piosenka rozpoczyna się gamą zaśpiewaną solmizacją: do, re, mi, fa, sol, la, si, do, do, si, la, sol, fa, mi, re, do. Po tablicy nutki idą, gdy piszemy gamę kredą. Potem kolejne dźwięki śpiewane są z tekstem opowiadającym o ich nazwie solmizacyjnej: Do jak dom, a w domu drab. Re, rechocze chórek żab. Mi jak miś, co lubi miód. Fa, bo fajnie śpiewać z nut. Sol, solówkę mruczy kot. La, ladaco - ktoś od psot. Si po włosku znaczy tak. Do jak dog ogromny psiak. Później następuje krótki przerywnik: Nazwy dźwięków gamy znamy, więc wracamy i śpiewamy. Druga zwrotka polega na zaśpiewaniu tego samego tekstu tylko w odwrotnej kolejności.

Wysłuchaj piosenki Śpiewanka Do‑Re‑Mi‑Fanka. Przy kolejnym odtworzeniu nagrania utrwal nazwy solmizacyjne.
DO, RE, MI, FA, SOL, LA, SI, DO

Wysłuchaj piosenki Alfabet muzyczny i zaśpiewaj razem z nagraniem – utrwalaj czytanie nut solmizacją i literowo na przykładzie gamy C‑dur.

DO – jak śliczny domek z kart,
RE – jak rechot w stawie żab,
MI – jak migdał albo miś,
FA – jesteście fajni dziś,
SOL – jak solone paluszki,
LA – jak lala do poduszki,
SI – sikorek choćby sto
i wracamy już do DO.
C – jak cegła w domu twym,
D – jak dekolt jednej z dam,
E - jak ekran w każdym z kin,
F - jak efektowny film,
G - jak Giewont, góra w Tatrach,
A - anatomiczny atlas,
H - jak hamak pośród drzew
I kończymy śpiew na C.

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

kursnamuzyke.pl

muzykotekaszkolna.pl

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995

Franciszek Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1986