Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RsHb7X6qk0jei1

Dē Pompēiō et praedōnibus (przyimki 4: cis, ultrā, adversus, prae, praeter, secundum, sine)

Ważne daty

106 r. p.n.e.-48 r. p.n.e – lata życia Pompejusza Wielkiego

100 r. p.n.e.-44 r. p.n.e. – lata zycia Gajusza Juliusza Cezara

67 r. p.n.e. – Uchwała senatu rzymskiego lex Gabinia, przyznająca Pompejuszowi Wielkiemu ius extraordinarium – nadzwyczajne uprawnienia do prowadzenia działań wojennych przeciw piratom na całym obszarze Morza Śródziemnego.

1

Scenariusz dla nauczyciela

Rw3CrGJLw2ODH1
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online skills, licencja: CC0.

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu.

Nauczysz się

rozwijać kompetencje językowe;

opowiadać o realiach życia w starożytności;

stosować przyimki w tworzonym tekście.

Film edukacyjny – Mare Nostrum

RSONBXsVKm8mc
Film animowany przedstawia rozmowę w języku łacińskim na temat Morza Śródziemnego, prowadzoną między dorosłym a dzieckiem. Podczas dialogu stosowane są wyrażenia przyimkowe. Na pierwszym ekranie pojawia się tytuł filmu: Przyimki 4. Następna grafika ukazuje mapę świata. Kontynenty przedstawiono na błękitnym tle. Są one podpisane w języku polskim. Mężczyzna mówi: Ecce Mare Nostrum. Następne ujęcie przedstawia zbliżenie Europy. Chłopiec pyta: Quod mare est „Nostrum”? Na kolejnym zbliżeniu ukazane jest Morze Śródziemne wraz z otaczającymi je kontynentami. Po morzu pływają statki. Słychać szum morza i pisk mew. Mężczyzna odpowiada: Rōmānī sīc Mare Mediterraneum appellābant. Na kolejnym ekranie przedstawione jest zbliżenie na Cieśninę Gibraltarską. Wpływają do niej statki. Poza cieśniną, na Oceanie Atlantyckim widnieje znak zakazu wjazdu. Mężczyzna kontynuuje: Nautae antīquī sōlum intrā Mare Nostrum nāvigābant, extra autem non. Statki wycofują się. Na następnym ekranie przedstawiono teren Europy Zachodniej oraz Ocean Atlantycki. Chłopiec pyta: Quid est extrā Mare Nostrum? Na błękitnym tle imitującym wodę oceanu pojawia się napis OCEANUS. Mężczyzna odpowiada: Extrā Mare Nostrum est Ōceanus. Ukazane jest zbliżenie napisu. Mężczyzna mówi: Ōceanus magnus et periculōsus est. Chłopiec pyta: Quā dē causā periculōsus est? W kolejnej scenie z wody wyłania się ogromny wąż morski. W „chmurce” pojawia się podpis: Monstrum. Chłopiec kontynuuje: Num vīvunt ibi monstra? Miejsce potwora morskiego zajmuje starożytny Rzymianin ubrany w tunikę. Nad jego głową w „chmurce” pojawia się wizerunek pyska węża morskiego. Mężczyzna odpowiada: Sīc nautae antīquī crēdēbant. Na Oceanie powstaje wielka fala. Widnieje na niej napis: Unda. Mężczyzna mówi: Certē in Ōceanō undae permagnae sunt. Fala płynie zabierając ze sobą Rzymianina. Na kolejnym ekranie ukazane jest zbliżenie na Cieśninę Sycylijską. Widoczna jest Afryka Północna, Sycylia, Sardynia, fragment Półwyspu Apenińskiego oraz południowa część Grecji. Cieśniną przepływają statki w kierunku wschodnim. Mężczyzna mówi: Nāvēs antīquae in Ōceano nōn navigābant. Na następnym ekranie ukazany jest duży żółty pytajnik. Następna ilustracja przedstawia szarą kolumnę z głowicą jońską. Obok niej stoi potężnie zbudowany mężczyzna z maczugą przerzuconą przez ramię. Nad kolumną widnieje podpis: Columna, nad mężczyzną: Hercules. Mężczyzna kontynuuje: sōlum cis columnās Herculis. Ponownie ukazuje się pytajnik. Chłopiec pyta: Cis quid? Na ekranie pojawia się zbliżenie na Cieśninę Gibraltarską. Po obu jej stronach narysowano kolumny, które łączy tympanon z napisem Fretum Gaditanum. Mężczyzna odpowiada: Ecce columnae Herculis vel fretum Gaditānum. Na kolejnym ekranie widoczne jest całe Morze Śródziemne. Statki płyną w kierunku Oceanu. Mężczyzna mówi: Cis columnās Herculis est Mare Nostrum. Kolejne zbliżenie na Ocean. Mężczyzna kontynuuje: trans eās est Ōceanus. Chłopiec pyta: Et nautae antiquī nōn navigābant trans columnās Herculis, extrā Mare Mediterraneum? Mężczyzna odpowiada: Minime. Ekran ukazuje Ocean. Statki dopływają do Cieśniny Gibraltarskiej i wracają. Mężczyzna mówi: Navigābant sōlum in Marī Nostrō, cis fretum Gaditānum. Z Oceanu wyłania się wąż morski. Chłopiec pyta: Quia ultrā fretum Gaditānum erant monstra? Mężczyzna odpowiada: Quia ultrā fretum erat Ōceanus magnus et ignōtus. Ostatnie ujęcie przedstawia satelitarną mapę ziemi.

Zadania

R3gYDrHOUXpeM
Ćwiczenie 1
Wskaż właściwe uzupełnienie zdań. Zdanie pierwsze: … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro est inter Mare Nostrum et … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro. Zdanie drugie: Ōceanus est trans … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro. Zdanie trzecie: Cis Fretum Gaditānum est … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro. Zdanie czwarte: Nautae antīquī ultrā … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro, nōn navigābant. Zdanie piąte: Dicēbant: In … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro, monstra vivunt. Zdanie szóste: Nautae antīquī sōlum in … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro navigābant, nōn extrā … Możliwe odpowiedzi: 1. Mare Nostrum 2. Ōceanum 3.Fretum Gaditānum 4. Ōceano 5. Mari Nostro.
R774dbY9uNPRb
Ćwiczenie 2
Uzupełnij zdanie właściwym wyrażeniem przyimkowym. Insula est … Możliwe odpowiedzi: 1. super mare, 2. in mari, 3. trans mare
R1C6ppoehKar5
Ćwiczenie 3
Uzupełnij zdanie właściwym wyrażeniem przyimkowym. Piscis non vivit … Możliwe odpowiedzi: 1. extra mare, 2. iuxta mare, 3. ex mari

Tekst i ilustracje

Dē pirātīs vel praedōnibus (2).

Senātus Rōmānus constituit classem adversus praedōnēs mittere. Senatores prae cunctīs aliīs virīs Gnaeum Pompēiumm3597f87da0f4fec9_0000000000005Gnaeum Pompēium praeposuērunt et ei imperium extraordinariumimperium extraordinariumimperium extraordinarium dedērunt. Pompēius sine morā contrā pīrātās magnā cum classem3597f87da0f4fec9_0000000000004magnā cum classe nāvigāvit, regnum pīrātārum in Asiā oppugnāvit, tōtum per marem3597f87da0f4fec9_0000000000003tōtum per mare eōs persecūtus est et intra trēs annōs vīcit. Postea praedōnēs iam paucī erant et classem Rōmānām timēbant.

Pompēius saepē prō patriā pugnavit et secundum multōs Rōmānōs dux omnium optimus fuit. Postea tamen ā Iūliō Caesarem3597f87da0f4fec9_0000000000006Iūliō Caesare victus est. Certē Pompēius dux Rōmānōrum optimus praeter Caesarem appellāri potest.

m3597f87da0f4fec9_0000000000003
m3597f87da0f4fec9_0000000000004
m3597f87da0f4fec9_0000000000005
m3597f87da0f4fec9_0000000000006

Zadania

R1HqlTRMHKgWg
Ćwiczenie 4
Uzupełnij zdania podanymi przyimkami. Pompēius, praeter praedōnes, pugnāvit … Lista przyimków do przyporządkowania: 1. Adversus 2. Sine 3. Prae 4. Praeter Caesarem. Senātus nullum alium virum … Lista przyimków do przyporządkowania: 1. Adversus 2. Sine 3. Prae 4. Praeter Pompēiō praeposuit. Pompēius adversus pīrātās nāvigāvit … Lista przyimków do przyporządkowania: 1. Adversus 2. Sine 3. Prae 4. Praeter Caesare. Rōmānī … Lista przyimków do przyporządkowania: 1. Adversus 2. Sine 3. Prae 4. Praeter Pompēium aliōs quoque ducēs habēbant.
R1ARtbDvANXWj
Ćwiczenie 5
W których wyrażeniach przyimkowych rzeczownik został podany w akuzatiwie? Możliwe odpowiedzi: 1. cum Caesare, 2. secundum patriam, 3. prae Pompēiō, 4. prō senātoribus, 5. praeter pīrātās
RU8CexuuyaYDv
Ćwiczenie 6
Przyimek cum w nietypowy sposób łączy się z zaimkami osobowymi, względnymi i pytajnymi: zaimek (oczywiście w ablatiwie) stoi na pierwszym miejscu, a przyimek cum za nim i tworzą jeden wyraz, pisany łącznie i wymawiany z jednym akcentem, np. „z nami” = nōbiscum. Przekształć zdanie wg wzoru: Cum Cornēliā saltāmus. > Cornēlia nōbiscum saltat. Cum Cornēliā saltō. Możliwe odpowiedzi: 1. Cornēlia tecum saltat, 3. Cornēlia mecum saltat, 3. Cornēlia vōbiscum saltat.
REKq04SwNENZt
Ćwiczenie 7
Podaj łacińskie brzmienie używanych w prawie formuł: 1. Mimo prawa. 2. Obok prawa. 3. Według prawa.
Polecenie 1

Oto tekst piosenki z dosłownym tłumaczeniem polskim:

Wysłuchaj jej nagrania i naucz się ją śpiewać, a zapamiętasz (prawie) wszystkie przyimki łacińskie łączące się zawsze z ablatiwem.

R1LFnQK0PTCvW1
Utwór muzyczny pt. Praepositio jest śpiewany do melodii popularnego rosyjskiego romansu „Oczy czarne”. Pieśń cechuje się powolnym tempem. Sopranistka wykonuje utwór trzykrotnie.

ā, ab, ē, ex, dē,
sine, cum, prō, prae:
ablatīvō, hei,
quaequae iungit sē
praepositiō, praepositiō.
Nunc cantēmus, hei,
ab initiō.

ā, ab, ē, ex, dē,
sine, cum, prō, prae:
z ablatiwem (hej)
łączy się każdy
(ten) przyimek, przyimek.
Teraz zaśpiewajmy (hej)
od początku.

Słowniki

Słownik pojęć

wyrażenie przyimkowe
wyrażenie przyimkowe

połączenie przyimka i rzeczownika (lub zaimka), np. „do lasu”. „na drodze”, „ze mną”

imperium extraordinarium
imperium extraordinarium

nadzwyczajna władza wojskowa – uprawnienia przyznane Pompejuszowi Wielkiemu na mocy uchwały senatu lex Gabinia z 67 r. p.n.e., pozwalające mu na prowadzenie działań przeciwko piratom na obszarze całego Morza Śródziemnego (normalnie dowódcom wolno było walczyć na terytorium określonej prowincji i terenach sąsiadujących)

Słownik łacińsko‑polski

RQLowpAmC93ri1
Słownik łacińsko-polski
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

m3597f87da0f4fec9_0000000000146

Bibliografia

Inga Grześczak, Łacina dla średniozaawansowanych, Wydawnictwo Edgard, Warszawa 2012.

Hubert Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Księgarnia Akademicka, Kraków 2012.

Andrzej Markowski, Szkolny słownik terminów i pojęć gramatycznych, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996.

Lidia Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.

Józef Korpanty, Mały słownik łacińsko‑polski, Wydawnictwo szkolne PWN, Warszawa 2012.