Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RsHb7X6qk0jei1

Deklinacja II

Ważne daty

VIII w p.n.e. – budowa muru otaczającego zamek legendarnego króla Romulusa na Palatynie

VII w. p.n.e. – budowa świątyni Westy na Forum Romanum

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RUVMOwSFOwAtP
Scenariusz zajęć do pobrania

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. Rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

a) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji II,

c) formy fleksyjne przymiotników deklinacji II.

Nauczysz się

tworzyć formy gramatyczne rzeczowników II deklinacji;

wskazywać w tekście łacińskim rzeczowniki II deklinacji i je tłumaczyć;

nazywać co najmniej dwa spośród siedmiu wzgórz rzymskich.

Puerī et puellae ambulant – Chłopcy i dziewczęta spacerują

Zapoznaj się z tekstem łacińskim, w którym grupa młodych ludzi spaceruje po Rzymie:

Źródło i tłumaczenie:

Titus et Pūblius, Valeria et Claudiā ūnā ambulant. Rōmam vīsere cupiunt.

„In Campum Mārtium properābimus” - Titus suādet. „Benē” - Pūblius dīcit - „in Campō Mārtiō pilā lūdēmus.” „Minimē” - interpellat Valeria. „Vōs, puerī, pilam amātis, at nōs puellae templum Vestae vīsere cupimus. Columnae templōrum grātae sunt. Et umbra iūcunda erit, caelum enim hodiē calidum est.”

At Claudia aliam sententiam prōpōnit. „In Aventīnum potius ascendēmus. Hortum nostrum vīsēmus, aliōs quoque hortōs spectābimus. In hortīs ambulābimus, mālōs Pūnicās et mala bona perlūstrābimus. Et umbram iūcundam ibi habēbimus. Color malōrum Pūnicōrum mihi placet. Tibi, Tite, mālum rubrum dabō et Pūblius Valeriae rosam rubram dabit. Puerīs mala dabimus et vōs, puerī, nōbīs rosās et līlia dabitis. Ex hortīs in agrōs dēscendēmus. Procul enim agrī usque ad fluvium patent.”

Tłumaczenie:

Tytus i Publiusz, Waleria i Klaudia razem spacerują. Pragną zwiedzić Rzym.

„Pójdziemy na Pole Marsowe.” - przekonuje Tytus. „Dobrze” - mówi Publiusz - na Polu Marsowym pogramy w piłkę.” „Bynajmniej” - przerywa Waleria. „Wy, chłopcy, kochacie piłkę, a my dziewczyny pragniemy zwiedzić świątynię Westy. Kolumny świątyń są urocze. I będzie przyjemny cień, niebo dziś bowiem jest upalne.”

A Klaudia przedkłada kolejny pomysł. “Później wejdziemy na AwentynAwentynAwentyn. Zwiedzimy nasz ogród, inne także ogrody obejrzymy. W ogrodach będziemy spacerować, jabłonie punickie i dobre jabłka przeglądniemy. I tam będziemy mieć przyjemny cień. Kolor jabłek punickich mi się podoba. Tobie, Tytusie, dam czerwone jabłko, a Publiusz da Walerii czerwoną różę. Damy chłopcom jabłka, a wy, chłopcy, dacie nam róże i lile. Z ogrodów zejdziemy na pola. Pola bowiem daleko aż do rzeki się rozciągają.”

Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:

RAuWHZlnuroIU1
Ćwiczenie 1
Przetłumacz łacińskie wyrażenia: 1. Puerī pilā lūdunt. 2. Puer et puella ūnā ambulant.
RhaMqQETOvxYq
Ćwiczenie 2
Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu. Quid puerī et puellae in Campō Mārtiō agent? Możliwe odpowiedzi: 1. Hortum vidēbunt. 2. Pīlā lūdent. 3. Māla bona perlūstrābunt.
R1PgKiE0Ru9Lp
Ilustracja przedstawia plan „Pola Marsowego”, na którym to widoczne są lokalizacje najważniejszych miejsc w tym regionie. Ilustracja składa się z dwóch części, które odgrodzone są rzeką – Tybrem. W dolnym prawym rogu widnieje napis ROMA ANTIQVA. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Moenia Rōmāna antīqua septem collēs sīve montēs complectuntur, quōrum haec sunt nōmina: Palātium, Capitōlium, Aventīnus, Caelius, Ēsquiliae, Vīminālis, Quirīnālis., 2. Rzymskie mury antyczne otaczają siedem wzgórz lub wzniesień, których takie są nazwy: Palatyn, Kapitol, Awentyn, Celius, Eskwilin, Wiminał, Kwirynał.
Pole Marsowe, VIII w. p.n.e., ilustracja stworzona na podstawie: Ancient World Mapping Center, 2013 r., online-skills, CC BY 3.0
RoRBod2Il9ZTt
Ilustracja przedstawia plan „Pola Marsowego”, który został stworzony na podstawie publikacji Ancient World Mapping Center. Ilustracja jest czarnobiała, w formie prostokątu. Z dolnej lewej strony widoczna jest skala. Na ilustracji znajduje się rzeka, a z prawej strony oznaczono najważniejsze miejsca. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ā colle Quirīnālī et ā monte Capitōlīnō usque ad Tiberim flūmen campus Mārtius patet., 2. Od wzniesienia Kwirynału i od wzgórza Kapitolu, aż do rzeki Tyber, rozciąga się Pole Marsowe.
Pole Marsowe, VIII w. p.n.e., ilustracja stworzona na podstawie: Ancient World Mapping Center, 2013 r., online-skills, CC BY 3.0
R1QarRRW2PIEz
Ilustracja przedstawia glinianą urnę, która ma kształt chaty o spadzistym dachu. Urna jest półokrągła, koloru brązowego, ma duży otwór w którym znajduje się kamień przymocowany linką do ścianek urny. Fotografia urny została wykonana na jasnym tle. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Palātium prīmum mūnītum est et „Rōma quadrāta" appellābātur. Rōmulus, prīmus rēx Rōmānōrum Palātium mūnīvisse dīcitur, sed nūlla casa restat ex illā urbe antīquissimā., 2. Palatyn był najpierw ufortyfikowany i nazywano go „Rzymem kwadratowym”. Mówi się, że Romulus, pierwszy król Rzymian, otoczył murem Palatyn, lecz żaden dom nie pozostał z tego antycznego miasta.
„Urna w kształcie chaty z drzwiami”, VIII w. p.n.e., Muzeum w Baltimore, Maryland, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
RO79QH05z5fvC
Czarno-biała ilustracja nieznanego autora przedstawia „Świątynię Jowisza”, która pokazuje widok na plac oraz samą świątynię. Na pierwszym planie widoczny jest plac, na którym znajdują się mieszkańcy. Z placu wychodzą schody do świątyni . Świątynia Jowisza to bardzo duży budynek, do którego wejście znajduje się między kolumnadą z portykiem. Budynek jest ozdobiony licznymi figurami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. In monte Capitōlīnō, quī prae cēterīs sacer habētur, multa sunt aedificia sacra, quōrum clārissimum est templum Iovis Optimī Maximī., 2. Na wzgórzu Kapitolińskim, które przez niektórych jest uważane za święte, wiele jest budynków świętych, z których najsłynniejszym jest świątynia Jowisza Najlepszego Największego.
Wzgórze Kapitolińskie, „Świątynia Jowisza” - ok. 100 r. n.e., drzeworyt, rekonstrukcja za Luigi Canina, online-skills, CC BY 3.0
R15xuGcrxDaAR
Ilustracja Lashy Tskhondii przedstawia rekonstrukcję świątynię Westy – budowli w kształcie cylindra, ze spadzistym dachem. Wejście do świątyni znajduje się między kolumnadą. W tle widoczny jest znicz z ogniem. Budynek ma szarą fasadę oraz pomarańczowe dachówki. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. In Forō Rōmānō est aedēs Vestae antīquissima, quae fōrmam habet rotundam, nōn quadrātam. Vesta est dea focī rērumque domesticārum, in cuius aede ignis aeternus ārdet neque ūllum deae simulācrum inest., 2. Na Forum Romanum znajduje się starożytna świątynia Westy, która ma kształt okrągły, nie kwadratowy. Westa jest boginią ogniska domowego i spraw domowych, w której świątyni płonie wieczny ogień i nie ma żadnej podobizny bogini.
Świątynia Westy - rekonstrukcja w 3D, Lasha Tskhondia, 2012 r., wikimedia.org, domena publiczna

Źródło:Źródło:

Źródło:

Formy rzeczowników II deklinacji

W przeczytanym tekście pojawiły się formy rzeczowników II deklinacji:

na -us (rodzaj męski)

Singulāris

Plūrālis

Nom.

hortus

hortī

Gen.

hortī

hortōrum

Dat.

hortō

hortīs

Acc.

hortum

hortōs

Abl.

hortō

hortīs

Voc.

horte

hortī

na -er (rodzaj męski)

Singulāris

Plūrālis

Nom.

puer

puerī

Gen.

puerī

puerōrum

Dat.

puerō

puerīs

Acc.

puerum

puerōs

Abl.

puerō

puerīs

Voc.

puer

puerī

na -um (rodzaj nijaki)

Singulāris

Plūrālis

Nom.

malum

mala

Gen.

malī

malōrum

Dat.

malō

malīs

Acc.

malum

mala

Abl.

malō

malīs

Voc.

malum

mala

Uwagi do deklinacji drugiej: Przeważna ilość rzeczowników i przymiotników na -er traci e w dalszych przypadkach: ager, agri, pulcher, pulchri. Zachowują e m.in. puer, pueri, liber, libera, liberum - wolny. Według deklinacji II odmienia się także vir, viri - mąż.

Rodzaj. Rzeczowniki zakończone na -us oraz na -er są masculina, zakończone na -um są neutra. Jednakże nazwy drzew, miast, krajów, wysp na -us są feminina, np. mālus Punica.

Rc0Jam4ruagKg1
Ćwiczenie 3
Połącz łacińskie wyrażenia z ich polskimi odpowiednikami. ambulō Możliwe odpowiedzi: 1. Iść, spacerować 2. pole, równina 3. niebo. campus Możliwe odpowiedzi: 1. Iść, spacerować 2. pole, równina 3. niebo. caelum Możliwe odpowiedzi: 1. Iść, spacerować 2. pole, równina 3. niebo
RMojfTbgWUSSK
Ćwiczenie 4
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i w liczbie mnogiej rzeczownik ager.
RWIn1ikvEd0Ei
Ćwiczenie 5
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i w liczbie mnogiej rzeczownik campus.
R1N8yQq1IMBVQ
Ćwiczenie 6
Odmień przez przypadki w liczbie pojedynczej i w liczbie mnogiej rzeczownik caelum.
R1YZ19NHpuuS4
Ćwiczenie 7
Połącz w pary rzeczowniki z przymiotnikami tak, by były zgodne pod względem przypadka, liczby i rodzaju: Mālī Możliwe odpowiedzi: 1. grātōrum, 2. calidō, 3. magnae, 4. iūcundam, 5. alba Umbram Możliwe odpowiedzi: 1. grātōrum, 2. calidō, 3. magnae, 4. iūcundam, 5. alba Caelō Możliwe odpowiedzi: 1. grātōrum, 2. calidō, 3. magnae, 4. iūcundam, 5. alba Līlia Możliwe odpowiedzi: 1. grātōrum, 2. calidō, 3. magnae, 4. iūcundam, 5. alba Templōrum Możliwe odpowiedzi: 1. grātōrum, 2. calidō, 3. magnae, 4. iūcundam, 5. alba

Słowniki

Słownik pojęć

Awentyn
Awentyn

Awentyn (Aventinus mons) najbardziej na południe wysunięte wzgórze Rzymu; mimo że objęte Murami Serwiańskimi, nie wchodziło jednak w skład miasta czterech regionów okresu republikańskiego. Od r. 456 p.n.e. siedziba plebejuszy. Znajdowało się tam archiwum gminy plebejskiej, świątynia Minerwy - opiekunki rzemieślników. August włączył Awentyn do miasta, dzieląc go na XII i XIII region. W okresie cesarstwa, Awentyn stał się najbardziej arystokratyczną dzielnicą Rzymu; wznosiły się tam luksusowe domy, wille, pałace oraz Termy Decjusza i Karakalli.

Pole Marsowe
Pole Marsowe

Campus Martius w Rzymie, równina położona między Collis Hortulorum (Pincio) i Kwirynałem od wschodu, Tybrem od zachodu i Kapitolem od południa, tworzyła rodzaj placu długości 2 km i szerokości 1900 m. Zupełnie odmienna od innych dzielnic Rzymu, rozsiadłych na wzgórzach, weszła administracyjnie w skład samej Urbs dopiero za czasów Augusta. Niemniej jednak, już w okresie republiki, odgrywała ogromną rolę jako jedyna przestrzeń, gdzie mogły się gromadzić wojska. Pole Marsowe stało się więc miejscem przeglądów oddziałów wojskowych i innych uroczystości militarnych. Wg legendy, na C. M. w pobliżu Palus Caprae (Bagno Kozy) miał Romulus dokonać ostatniego przeglądu sił zbrojnych, podczas którego zniknął w cudowny sposób.

Westa
Westa

rzymska bogini ogniska domowego, należąca do grupy 12 największych bogów. Czczono ją jako opiekunkę domu, a także miasta, wreszcie państwa. Kult jej jest bardzo stary, wg tradycji został wprowadzony przez Romulusa. Mało znane są związane z nim domowe obrządki. Okrągła, przypominająca pierwotne chaty świątynia Westy, znajdowała się na stoku Palatynu, w pobliżu Regii, siedziby najwyższego kapłana, któremu bezpośrednio kult Westy podlegał. Tu kapłanki bogini, westalki, czuwały nad utrzymaniem wiecznego ognia na ołtarzu. Wierzono, że wygaśnięcie ognia przynosiło nieszczęście państwu. Świętym zwierzęciem Westy był osioł. Święta Westy obchodzono 9 czerwca.

Słownik łacińsko‑polski

Rrshc115OYVjl1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.

I. Lewandowski, J. Wikarjak, Elementa sermōnis Latīnī, Warszawa 1983.

Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.