Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RLgFu4hKJIdqr1

Deklinacja III – typ samogłoskowy

Ważne daty

VI w. p.n.e. – Budowa świątyni Jowisza Największego Najlepszego

390 p.n.e. – Bitwa nad Allią. Oblężenie Rzymu przez Galów

IV w. p.n.e. – Budowa świątyni Junony Monety

III w. p.n.e. – Galowie pustoszą Delfy i Azję Mniejszą

ok. 228 p.n.e. – Powstanie Pomnika Galów w Pergamonie

190‑180 p.n.e. – Powstanie Ołtarza Zeusa w Pergamonie

1

Scenariusz dla nauczyciela

R1IcspwDFtZN6
scenariusz zajęć do pobrania

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
a) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji III;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
a) odmienia rzeczowniki regularne deklinacji III;
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
s)dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.

Nauczysz się

rozróżniać i odmieniać rzeczowniki typu samogłoskowego deklinacji 3;

wyjaśniać znaczenie najazdów Galów dla starożytnych Rzymian;

tłumaczyć tekst Gęsi kapitolińskie ocaliły Rzym;

definiować pojęcia: AugurAugurAugur, dyktator, Hellespont, Kapitol, księgi sybillińskieksięgi sybillińskieksięgi sybillińskieLituusLituusLituus.

Deklinacja III. Typ samogłoskowy

1) Typ samogłoskowy obejmuje rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone na -e, -al, -ar.

Oto przykłady:

mare, maris (n.) – morze; rete, retis (n.) – sieć;

animal, animalis (n.) – zwierzę;

exemplar, exemplaris (n.) – przykład.

2) równozgłoskowe nazwy rzek i miast zakończone na -is, np.:

Tiberis, Tiberis (m.) – Tyber;

Neapolis, Neapolis (f.) – Neapol;

Leopolis, Leopolis (f.) – Lwów

3) mała grupa rzeczowników rodzaju żeńskiego zakończonych w nom. sg. na -is, np.:

puppis, puppis (f.) – rufa;

securis, securis (f.) – siekiera;

sitis, sitis (f.) – pragnienie;

turris, turris (f.) – wieża.

R16QBihQKi0iu
neutra: -e, -al, -ar. singularis. pluralis. Nom. animal (n.). animalia. Gen. animalis. animalium. Dat. animali. animalibus. Acc. animal. animalia. Abl. animali. animalibus. Voc. animal. animalia.
RLr8W5hLGXnsW
rzeczowniki rodz. żeńskiego na -is. singularis. pluralis. Nom. puppis. puppes. Gen. puppis. puppium. Dat. puppi. puppibus. Acc. puppim. puppes. Abl. puppi. puppibus. Voc. puppis. puppes.
R1DaWBVgl0aWk
miasta i rzeki na -is. Neapol. Tyber. Nom. Neapolis. Tiberis. Gen. Neapolis. Tiberis. Dat. Neapoli. Tiberi. Acc. Neapolim. Tiberim. Abl. Neapoli. Tiberi. Voc. Neapolis. Tiberis.
RdhYwv9aQvAXC
Ćwiczenie 1
Połącz w pary formy rzeczownikowe i przymiotnikowe. mare Możliwe odpowiedzi: 1. magnam, 2. clarā, 3. nulla, 4. magnarum, 5. magnorum, 6. Adriaticum animalia Możliwe odpowiedzi: 1. magnam, 2. clarā, 3. nulla, 4. magnarum, 5. magnorum, 6. Adriaticum turrium Możliwe odpowiedzi: 1. magnam, 2. clarā, 3. nulla, 4. magnarum, 5. magnorum, 6. Adriaticum retium Możliwe odpowiedzi: 1. magnam, 2. clarā, 3. nulla, 4. magnarum, 5. magnorum, 6. Adriaticum Leopoli Możliwe odpowiedzi: 1. magnam, 2. clarā, 3. nulla, 4. magnarum, 5. magnorum, 6. Adriaticum sitim Możliwe odpowiedzi: 1. magnam, 2. clarā, 3. nulla, 4. magnarum, 5. magnorum, 6. Adriaticum
RqD7wzBoMPgIS
Ćwiczenie 2
Uzupełnij zdania formami rzeczowników typu samogłoskowego deklinacji III. Wybierz je spośród: 1. Clara 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis aedificia visitare cupimus.
2. Multa 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis periculosa sunt.
3. Trans 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis Caligula Neroque circum magnum aedificaverunt.
4. Nullum 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis diu sine aqua vivere potest.
5. Neptunus, 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis deus, nos in periculis non deserit.
6. Illis 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis aquam dare cupio.
7. Cupisne in 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis natare?
8. 1. Tiberi, 2. Leopoli, 3. animal, 4. marium, 5. maria, 6. Tiberim, 7. animalibus, 8. Leopolis delectare facile est.

Inwazja Galów pod koniec IV w. p.n.e.

Około połowy V w. p.n.e. plemiona celtyckie rozpoczęły inwazję, idąc od Górnego Dunaju w stronę środkowej i zachodniej Europy. Niektóre z nich – nazywane Galami – w ciągu kolejnego wieku zaczęły przechodzić za Alpy, docierając w rejon rzeki Pad, a potem posuwając się dalej. W 391 r. wódz Brennus przyprowadził oddział Senonów na tereny Etrurii, a rok później ruszył w stronę Rzymu.

RDg0yadfEwVmE
Toulon Scuplture, „Brennus”, 1827, Narodowe Muzeum Marynarki Wojennej, Paryż, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0

Wojska rzymsko‑latyńskie poniosły klęskę nad rzeką Allią, która jest dopływem Tybru. Była to największa bitwa od założenia Miasta i zarazem największa klęska. Dies Allensis (według tradycji 18 lipca 390 r. p.n.e.)  Rzymianie przez długi czas uważali za „czarny dzień”.  Niedługo później Galowie zagrozili samemu Rzymowi, który jednak zdążył zorganizować pospieszną obronę Kapitolu. Nie przeszkodziło to jednak Brennusowi w zdobyciu i spaleniu miasta. Rozpoczęło się oblężenie wzgórza. Kobiety i dzieci znalazły schronienie w okolicach Rzymu, starcy padli ofiarą wielkiej rzezi przeprowadzonej na Forum, gdzie podobno spokojnie i z godnością mieli czekać na śmierć. Jeden z oddziałów Galów ruszył na południe, w rejon miasta Ardea. Przebywał tam na wygnaniu znakomity wódz Marek Kamillus. Stanął on na czele grupy mieszkańców Ardei i zadał Galom pierwsze klęski.

KapitolKapitolKapitol przez kilka miesięcy był odcięty od świata. Pewnego razu Galowie próbowali jednak sforsować wzgórze. Przekradli się nocą odkrytym przypadkiem przejściem i zdobyliby twierdzę, gdyby nie doskonały słuch gęsi hodowanych przy świątyni Junony Monety. Ptaki obudziły obrońców. Atak udało się powstrzymać. W taki to sposób gęsi „ocaliły Rzym”. Marek Kamillus objął tymczasem naczelne dowództwo nad wojskiem, które udało mu się zgromadzić poza Rzymem. Obrońcy Kapitolu postanowili wypłacić Galom okup. Odstąpienie przez nich od oblężenia miało kosztować Rzymian ok. tysiąca funtów złota. Brennus, by pognębić ich jeszcze bardziej, dorzucił nawet na szale wagi swój miecz. Według innej tradycji zanim Galowie zabrali okup, pojawił się wraz z wojskiem dyktatorDyktatordyktator Marek Kamillus, a niedługo później doszło do decydującej bitwy, przegranej przez Brennusa. Galów udało się pokonać.

R170Ko4orScL3
„Brennus i Kamillus” [w:] Paul Lehuguer, „Historia Francji w stu obrazach”, druk: A. Lahure, Paryż 1886, wikimedia.org, CC BY 3.0

Niektóre ich oddziały w III w. p.n.e. dotarły do Delf i spustoszyły je, choć legendy greckie mówią o tym, że sam Apollo walczył w obronie swojego miasta. W tym samym mniej więcej czasie inni Galowie – po przejściu przez HellespontHellespontHellespont – zagrozili Azji Mniejszej. Po zażegnaniu niebezpieczeństwa z ich strony wzniesiono w Pergamonie wspaniały ołtarz dla Zeusa, znany dziś jako ołtarz pergamoński, oraz ufundowano pomnik Galów, z którego w muzeach Rzymu zachowały się dwa wspaniałe posągi: Gal zabijający żonęUmierający Gal.

Gęsi kapitolińskie ocaliły Rzym

R5OQ4dtQ8jSeT1
Junona i poświęcone jej gęsi, Muzio Mattei, 1588–1593 (jedna z czterech fontann przy zbiegu ulic Via delle Quattro Fontane i Via del Quirinale in Rzymie), wikimedia.org, CC BY-SA 4.0

Brennus, dux saevus, praeerat Gallis, qui in Italia ad Mare Adriaticum vivebant. Postquam Clusium, Etruriae oppidum, a Romanis auxilium adversus Gallos petivit, Brennus in agrum Romanum venit et castra ad Alliam posuit. Unusquisque civis Gallorum magnum corpus et claram virtutem famā acceperat; itaque novum belli et armorum genus timebat.

Postquam Brennus cum Romanis pugnam commisit, Galli magnam caedem fecerunt. Pauci Romani superfuerunt, sed fugam ceperunt et urbem hosti tradiderunt. Viri autem qui in urbe manserant, in Capitolium arma et frumentum portaverunt ibique civitatis nomen defenderunt. Mox Galli nocte obscurā Capitolium ascendere tentaverunt. Nullus homo, nullum animal hostem audiverat, praeter anseres Iunonis: Manlium, clarum civem qui consul fuerat, de periculo monuerunt. Manlius ceteros Romanos ad arma vocavit et magna virtute Gallos de Capitolio praecipitaverunt.

Tandem miseri Romani libertatem recuperare cupiverunt. Magnum auri pondus Brenno dare debuerunt. Brennus aurum accepit cum verbis etiam nunc notis: Vae victis. Sed tempus victoriae mox venit. Camillus dictator sub Urbis muris pugnam commisit. Nullus homo caedi superfuit. Dictatoris triumphum laetus populus per Urbis ruinas videre potuit et Camillum novum Romulum vocavit.

Źródło: Stefan Staszczyk, Jadwiga Daabowa, Zbigniew Sabiłło, Lingua Latina, Warszawa 1959.

TłumaczenieTłumaczenieTłumaczenie

Tłumaczenie
R1NmLGv3HUZrk
Ćwiczenie 3
Połącz w pary. pugnam committere Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc caedem facere Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc fugam capere Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc famā accipere Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc auxilium petere a… Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc castra ponere Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc de periculo monere Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc caedi superesse Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc libertatem recuperare Możliwe odpowiedzi: 1. ostrzec przed niebezpieczeństwem, 2. rzucić się do ucieczki, 3. dowiedzieć się, 4. stoczyć bitwę, 5. rozbić obóz, 6. ocaleć z rzezi, 7. przeprowadzić rzeź, 8. odzyskać wolność, 9. prosić kogoś o pomoc
Rn8YLzH9tBRHq
Ćwiczenie 4
Umieść obok każdego opisu właściwe imię. 1. 1. Manlius , 2. Brennus, 3. Camillus Gallorum dux erat. Romanos ad Alliam flumen vicit. Post clara etiam nunc verba “Vae victis” dixit.
2. 1. Manlius , 2. Brennus, 3. Camillus Ardeam in exsilium missus est. Capitoliō a Gallis obsessō de exsilio revocatus est. Cum Romani eum dictatorem fecerunt, hostes vicit.
3. 1. Manlius , 2. Brennus, 3. Camillus Is solus Gallos, qui Capitolium ascendebant, audivit, nam Iunonis anseres eum ex somno excitaverunt. Romanos ad arma vocavit.
R1VZqtpCcGPxu
Ćwiczenie 5
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.

Mons Capitolinus

R1EuiA3kIoiSL1
Kolorowa ilustracja interaktywna przedstawia ruiny konstrukcji wbudowanej w skałę. Całość porośnięta jest trawą i drzewami. W oddali widać domy mieszkalne. Do fotografii dołączone są informacje. 1. Kapitol odegrał bardzo ważną rolę podczas oblężenia Miasta przez Galów. Był bardzo małym wzgórzem, doskonale jednak nadawał się na warownię ze względu na skaliste, strome zbocza i lokalizację. 2. Kapitol wznosił się ponad Forum Romanum, podczas gdy po jego drugiej stronie znajdował się Palatyn. Dołączona ilustracja ukazuje graficzny plan starożytnego Rzymu. Na niebiesko zaznaczona jest rzeka Tyber, na żółto Palatyn i Kapitol. 3. Północny wierzchołek nazywał się Arx (Twierdza), południowy to właściwy Kapitol (łac. Capitolium). Pomiędzy nimi znajdowało się Asylum, które Romulus według legendy uczynił strefą bezpieczeństwa dla uciekinierów z sąsiednich plemion. Dołączona ilustracja ukazuje czarno biały fragment mapy z zaznaczonymi niebieskim drukiem nazwami łacińskimi Arx, Asylum, Iupiter Optimus Maximus, Area Capitolina, Saxum Tarpeum. 4. Jak głosi legenda, Sabinowie zdobyli Kapitol dzięki zdradzie Rzymianki Tarpei, którą potem zabili miażdżąc ją tarczami. Stąd wzięła się nazwa zbocza Kapitolu – Saxum Tarpeium (Skała Tarpejska). Dołączona ilustracja ukazuje śmierć Tarpei z rąk uzbrojonych Sabinów. Dziewczyna leży na ziemi; wyciągniętą ręką broni się przed żołnierzami, którzy atakują ją tarczami. Jeden z nich stoi za Tarpeją z wyciągniętą dzidą. W prawym rogu widoczni są dwaj zbrojni wdzierający się po schodach do zamku. 5. Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii wzgórza było wzniesienie przez króla Tarkwiniusza Starego w VI w. p.n.e. świątyni Jowisza Największego Najlepszego. Dołączona ilustracja przedstawia wygląd Kapitolu z początku republiki. Wzgórze z rzadka porośnięte jest krzakami. W dole widnieją dachy dwu świątyń. Na pierwszym planie, poniżej głównej świątyni, stoi mały budynek. Świątynia Jowisza Kapitolińskiego sprawia wrażenie wysokiej. Otoczona jest kolumnadą. Wzdłuż wzgórza wiedzie ścieżka, którą wspinają się wierni gromadzący się na placu przed sanktuarium. Na prawo znajdują się pomniejsze zabudowania. 6. W trzech kaplicach świątyni ustawiono wtedy posągi Junony, Minerwy i przede wszystkim Jowisza z wiązką piorunów w dłoni. Być może rzeźby odnalezione w okazałej willi w Guidonii w środkowej Italii to replika triady kapitolińskiej. Dołączona ilustracja przedstawia rzeźbę, tzw. Triadę Kapitolińską, czyli Jowisza, Junonę i Minerwę. Siedzą na potrójnym tronie, Jowisz pośrodku. Ma zarzuconą na kolana szatę; po jego lewej stronie zasiada małżonka, po prawej córka. Boginie wyglądają bardzo podobnie, ubrane są w jednakowe długie suknie, przepasane pod piersiami. Elementem rozpoznawczym są wizerunki ptaków u stóp: sowa obok Minerwy, paw obok Junony oraz orzeł obok Jowisza. Posągi są zniszczone, brakuje im rąk, mają uszkodzone nosy. 7. W świątyni przechowywano tzw. księgi sybillińskie, po które sięgano w trudnych dla Rzymu momentach. Według rzymskiej tradycji księgi te kupił od wieszczki Sybilli król Tarkwiniusz Pyszny. Dołączona ilustracja przedstawia dzieło Theobalda von Oer’a pt. „Sybilla”. Obraz utrzymany jest w mrocznej tonacji. Ukazuje wieszczkę siedzącą na porośniętej trawą skale. Ma zamyśloną twarz. Jest ubrana w długą niebieską szatę, na nią ma zarzucony płaszcz, kaptur zasłania włosy. Jedną rękę ma uniesioną; trzyma w niej narzędzie pisarskie; w drugiej podtrzymuje księgę opartą na kolanach. Księga jest otwarta; na jasnej kartce widnieje łaciński napis: „HIC EST PRIMO GENITvs FILIVS DEI”. Tło obrazu stanowią porośnięte zaroślami skały, z których wypływa potok. 8. Po prawej stronie od świątyni Jowisza stanęła świątynia Junony Monety z IV w. p.n.e. Według legendy przydomek bogini pochodzi od czasownika „monere” (ostrzegać) i przypomina o oblężeniu Kapitolu przez Galów. Próba zdobycia wzgórza w 390 r. p.n.e. nie powiodła się dzięki odwadze niejakiego Manliusza, którego zaalarmował krzyk gęsi. Dołączona ilustracja przedstawia fragment Rzymu. Nad budowlami góruje Kapitol, na nim świątynia Jowisza. Widoczne są skały wzgórza, poniżej zaś liczne zabudowania. Pod ilustracją widnieją podpisy obiektów w języku angielskim. Źródło ilustracji: Rahlender (ilustrator), Kapitol, w: John Henry Wright, Historia wszystkich narodów od najdawniejszych czasów. 9. W pobliżu, starannie chroniona, działała mennica państwowa, o której mówiono „Ad Monetam” – „obok Monety”. Tutaj bito pieniądze, a nazwa „moneta” przetrwała do dziś, zmieniając jednak znaczenie. Dołączona ilustracja przedstawia dwie strony srebrnego denara z czasów cesarza Augusta. Na jednej widnieje profil cesarza oraz dookolny napis w języku łacińskim: „CAESAR AVGVSTVS”. Druga strona przedstawia długowłosą postać w rozkroku z wyciągniętymi do góry rękami. Nieco zniszczony napis dookoła monety brzmi:” III VIR TVRTILIANVS”. 10. Obok świątyni Junony znajdowało się także „auguraculum” – miejsce, z którego kapłan (augur) obserwował lot dzikich ptaków, by wyjaśnić wolę bogów. Oznaką jego władzy była zakrzywiona laska – lituus. Dołączona czarnobiała grafika przedstawia dwu siedzących przy stole mężczyźni ubranych w długie szaty. Na głowach mają kaptury, twarze porośnięte zarostem. Każdy z nich trzyma wysoką, zakrzywioną ku górze laskę. Na pierwszym planie, na podłodze pomieszczenia, widoczne są cztery kury. Jedna schyla się w kierunku rozsypanego zboża. Augurowie obserwują je. Jeden zapisuje swoje spostrzeżenia na tabliczce. Tło obrazu stanowi zasłona zawieszona za plecami augurów. 11. Kapitol – jak widać – odgrywał ważną rolę w starożytności: tu było centrum kultu Jowisza, stąd namiestnicy wyruszali do prowincji, tu kończyły się pochody triumfatorów i tu w czasie republiki desygnowano konsulów. Dołączona ilustracja przedstawia płaskorzeźbę zatytułowaną Scena z Łuku Tytusa. Jest to z płyta reliefowa łuku tryumfalnego cesarza Tytusa. Cesarz jedzie czworokonnym rydwanem. Stojąca za nim bogini Nike zakłada mu na głowę wieniec zwycięstwa. Bogini Roma stoi z przodu, trzymając uzdę jednego z koni. Dwie postaci po prawej stronie rydwanu są personifikacjami ludu rzymskiego (nagi tors) i Senatu (noszącego togę). 12. Później w okresie renesansu na Kapitolu wręczano laury poetyckie. Pierwszym z nich był Petrarka. Dołączona czarnobiała grafika przedstawia portret Francesco Petrarki. Poeta ukazany jest en face. Ma okrągłą twarz, dość duży nos, drobne usta, oczy zwrócone w bok. Na nakrytej kapturem (czapką) głowie ma wieniec laurowy. Ubrany jest w jasną szatę. W lewej ręce trzyma oprawioną w skórę księgę. Źródło grafiki: Nowa międzynarodowa encyklopedia, 1905.
Skała Tarpejska, (południowa część Kapitolu), Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RF3nUwMX1hz9L
Ćwiczenie 6
Które z podanych zdań są prawdziwe? Możliwe odpowiedzi: 1. Kapitol oblegali Galowie pod wodzą Manliusza.2. Na Kapitolu w IV w. p. n. e wzniesiono świątynię Iovi Optimo Maximo. 3. Z Kapitolu augurowie obserwowali lot dzikich ptaków. 4. Kapitol był centrum kultu Jowisza. 5. Na Kapitolu kończyły się pochody triumfatorów. 6. Na Kapitolu w czasie republiki desygnowano konsulów. 7. Z Kapitolu namiestnicy wyruszali do prowincji. 8. Na Kapitolu Petrarka odebrał laur poetycki.
R1NNeY6nm9gy2
Ćwiczenie 7
Połącz w pary. Tarpeja Możliwe odpowiedzi: 1. prowadzi Galów na Rzym, 2. sprzedaje królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu sławne księgi, 3. radzi Sabinom, jak wejść na Kapitol, 4. rozpoczyna budowę świątyni Iovi Optimo Maximo, 5. broni Rzymu przed Galami, „novus Romulus”, 6. słyszy gęganie gęsi podczas oblężenia Kapitolu; nosi przydomek „Capitolinus” Brennus Możliwe odpowiedzi: 1. prowadzi Galów na Rzym, 2. sprzedaje królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu sławne księgi, 3. radzi Sabinom, jak wejść na Kapitol, 4. rozpoczyna budowę świątyni Iovi Optimo Maximo, 5. broni Rzymu przed Galami, „novus Romulus”, 6. słyszy gęganie gęsi podczas oblężenia Kapitolu; nosi przydomek „Capitolinus” Manliusz Możliwe odpowiedzi: 1. prowadzi Galów na Rzym, 2. sprzedaje królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu sławne księgi, 3. radzi Sabinom, jak wejść na Kapitol, 4. rozpoczyna budowę świątyni Iovi Optimo Maximo, 5. broni Rzymu przed Galami, „novus Romulus”, 6. słyszy gęganie gęsi podczas oblężenia Kapitolu; nosi przydomek „Capitolinus” Kamillus Możliwe odpowiedzi: 1. prowadzi Galów na Rzym, 2. sprzedaje królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu sławne księgi, 3. radzi Sabinom, jak wejść na Kapitol, 4. rozpoczyna budowę świątyni Iovi Optimo Maximo, 5. broni Rzymu przed Galami, „novus Romulus”, 6. słyszy gęganie gęsi podczas oblężenia Kapitolu; nosi przydomek „Capitolinus” Tarkwiniusz Stary Możliwe odpowiedzi: 1. prowadzi Galów na Rzym, 2. sprzedaje królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu sławne księgi, 3. radzi Sabinom, jak wejść na Kapitol, 4. rozpoczyna budowę świątyni Iovi Optimo Maximo, 5. broni Rzymu przed Galami, „novus Romulus”, 6. słyszy gęganie gęsi podczas oblężenia Kapitolu; nosi przydomek „Capitolinus” Sybilla Możliwe odpowiedzi: 1. prowadzi Galów na Rzym, 2. sprzedaje królowi Tarkwiniuszowi Pysznemu sławne księgi, 3. radzi Sabinom, jak wejść na Kapitol, 4. rozpoczyna budowę świątyni Iovi Optimo Maximo, 5. broni Rzymu przed Galami, „novus Romulus”, 6. słyszy gęganie gęsi podczas oblężenia Kapitolu; nosi przydomek „Capitolinus”
R1c6JWLqqEogu
Ćwiczenie 8
Słowa „Vae victis” znaczą: Możliwe odpowiedzi: 1. Chwała pokonanym., 2. Biada pokonanym., 3. Śmierć pokonanym.

Słowniki

Słownik pojęć
Augur
Augur

kapłan, który wróżył, obserwując ptaki – najpierw dzikie, potem hodowlane; były to tzw. auspicia

Dyktator
Dyktator

urzędnik rzymski powoływany w chwilach groźnych dla Rzymu, gdy władzę powinna sprawować jedna osoba

Hellespont
Hellespont

starożytna nazwa cieśniny Dardanele

Kapitol
Kapitol

jedno z siedmiu wzgórz Rzymu; wzniesiono tu świątynię Jowisza Najlepszego Największego

księgi sybillińskie
księgi sybillińskie

księgi zakupione przez króla Tarkwiniusza Pysznego od wróżbitki Sybilli, przechowywane na Kapitolu; Rzymianie sięgali po nie w chwilach wielkiego zagrożenia

Lituus
Lituus

laska; oznaka władzy kapłana

Słownik łacińsko‑polski
RMGztej7Xffj9
Słownik łacińsko‑polski

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

A. Ziółkowski, Starożytność, Warszawa 2009.

B. Bravo, E. Wipszycka, Historia starożytnych Greków, t. 3, Okres hellenistyczny, Warszawa 1992.

E. Makowiecka, Sztuka grecka, Warszawa 2007.

J. A. Ostrowski, Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa–Kraków 1999.

M. Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.

M. Ludwika Bernhardt, Sztuka hellenistyczna, Warszawa 1980.

M. Crawford, Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000.

Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012.