Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Pierwsze wyprawy Portugalczyków

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XIV. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej.

Uczeń:

1) charakteryzuje przyczyny i przebieg wypraw odkrywczych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, jakie były przyczyny wyruszania przez Portugalczyków na pierwsze wyprawy morskie i co dzięki nim zyskali;

• przedstawia rolę Henryka Żeglarza w historii portugalskich odkryć geograficznych;

• omawia kluczowe wyprawy odkrywcze i wymienisz największych podróżników portugalskich;

• ocenia, które grupy społeczne w Portugalii popierały organizację wypraw i z jakiego powodu, a dla których nie były one korzystne.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Uczniowie interpretują ilustrację okładkową, wskazując na jej powiązania z tematem i celami lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapowiada uczniom, że będą opracowywali informacjie na temat wypraw Portugalczyków. W tym celu dzieli uczniów na trzy grupy - każda z nich opracowuje jeden z podrozdziałów z części „Przeczytaj”:

Grupa 1 - Na tropie nowych ziem i bogactw Afryki;

Grupa 2 - Bogate mieszczaństwo przejmuje inicjatywę;

Grupa 3 - Nowinki techniczne oraz Opłynięcie Afryki – wyprawa Bartolomeu Diasa.

Nauczyciel określa czas na przygotowanie notatek przez grupy.

2. Po ustalonym czasie przedstawiciele każdej z grup przedstawiają swoje prace, a uczniowie z pozostałych grup notują najważniejsze informacje. Po zakończeniu prezentacji nauczyciel dopowiada to, co jest istotne, a mogło zostać pominięte, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Praca z mapą interaktywną. Nauczyciel poleca uczniom, aby pracowali w parach i zapoznali się z multimedium przedstawiającym wyprawy Portugalczyków, a następnie wykonali polecenia dołączone do mapy. uczniowie w dwójkach odpowadają na pytanie: Jakie znaczenie dla organizacji dalszych wypraw odkrywczych miało opanowanie przez Portugalczyków okolic równika i Wyspy Świętego Tomasza? Wybrana (lub wylosowana) para uczniów przedstawia swoje odpowiedzi, inni uczniowie mogą uzupełniać tę wypowiedź o informacje według nich istotne. Następnie w podobny sposób uczniowie odpowiadają na pytanie: Jaką rolę pełniły tamtejsze faktorie i dlaczego Fernão Gomes tak chętnie sponsorował kolejne wyprawy?

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne zgodnie ze wskazówkami nauczyciela. Nauczyciel wskazuje osoby, które udzielają odpowiedzi na poszczególne ćwiczenia, udziela im informacji zwrotnej.

5. Prowadzący zadaje uczniom pytania: Jak odkrycia Portugalczyków zmieniły sytuację gospodarczą i polityczną kraju nad Tagiem? Jak wpłynęły na wizję świata ówczesnych ludzi? Odkrycia którego z Portugalczyków uznalibyście za najważniejsze i dlaczego? Uczniowie dyskutują, jedna z osób może notować propozycje na tablicy.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Opracuj podsumowanie tematu „Pierwsze wyprawy Portugalczyków” w formie pytań do krzyżówki.

Materiały pomocnicze:

Nowak B., Afryka w gospodarce światowej XVI‑XVII wieku, [w:] Europa i świat w początkach epoki nowożytnej, część 1. Społeczeństwo, kultura, ekspansja, red. A. Mączak, Warszawa 1991.

Curtin P, Feierman S., Thompson L., Vansina J., Historia Afryki, tłum. M. Jannasz, Gdańsk 2003.

Saraiva J.H., Krótka historia Portugalii, tłum. E.Łukaszyk, Kraków 2000.

Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa interaktywna może posłużyć uczniowi do szczegółowego opracowania wybranej wyprawy portugalskiej (np. w formie prezentacji). W takim przypadku uczniowie mogą przygotować swoje prezentacje przed lekcją, a następnie przedstawiać je w trakcie zajęć.