Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Motyw romantycznej nostalgii w wierszu Cypriana Norwida Moja piosnka [II]

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

interpretuje wiersz Cypriana Norwida Moja piosnka II w kontekście biograficznym i historycznoliterackim,
wskazuje i nazywa zastosowane przez poetę środki artystycznego wyrazu,
opisuje sposób kreowania sytuacji lirycznej w przytoczonych w e‑materiale wierszach Norwida,
dostrzega podobieństwa i różnice między lirykiem Moja piosnka II a hymnem J. Słowackiego Smutno mi, Boże,
odczytuje treści symboliczne wiersza Moja piosnka II,
analizuje teksty kultury, porównując je z wymową wiersza Norwida,
doskonali umiejętność wyrażania własnych sądów i argumentowania,
doskonali umiejętność dyskusji.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Motyw romantycznej nostalgii w wierszu Cypriana Norwida Moja piosnka [II]”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z utworem poetyckim zawartym w e‑materiale: Moja piosnka [II]. Uczniowie powinni utwór przeczytać i przygotować się do jego omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić tekst w kontekście biograficznym i/lub historycznoliterackim. Nauczyciel prosi również o wykonanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy cele zajęć oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu. Później inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. W jej ramach prosi uczniów o zaprezentowanie efektów ich pracy przed lekcją. Wskazane przez nauczyciela osoby odpowiadają na pytania dotyczące sytuacji lirycznej w wierszu Moja piosnka [II]. Następnie nauczyciel proponuje wspólne wysłuchanie interpretacji wiersza zamieszczonej w e‑materiale.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi uczniów, aby indywidualnie wykonali drugą część ćw. 1 z Linii chronologicznej: Zwróć uwagę na uczucia wyeksponowane w utworze. Wynotuj cechy modlitwy poetyckiej, które występują w wierszu. Następnie wybrani uczniowie prezentują efekty swojej pracy, a nauczyciel i pozostali uczniowie je weryfikują.
Uczniowie, w parach, przechodzą do ćw. 2 z Linii chronologicznej, a po jego wykonaniu porównują swoje odpowiedzi z sąsiednimi parami.
W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie indywidualnie wykonują ćw. 1, 3, 4, 5 z sekcji „Sprawdź się”, starając się to zrobić w jak najkrótszym czasie. Nauczyciel weryfikuje efekty ich pracy. Następnie wyświetla na tablicy interaktywnej galerię obrazów z ćw. 6, a uczniowie podczas wspólnej dyskusji wykonują polecenie z tego ćwiczenia.
Ostatnie ćwiczenie w tej części lekcji, ćw. 7, uczniowie wykonują ponownie w parach, a następnie wybrane osoby przedstawiają ustalone w zespołach odpowiedzi. Nauczyciel ocenia je.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np. Czy podmiot liryczny wiersza Norwida ulega romantycznej nostalgii? W jaki sposób ujęcie Norwida różni się od innych romantycznych realizacji tego motywu? Czy romantyczny sposób pojmowania obowiązków wobec ojczyzny wpisuje się we współczesny polski system wartości?

Praca domowa:

Praca domowa jest nawiązaniem do dyskusji podsumowującej lekcję. Nauczyciel poleca uczniom zapoznanie się z tekstem Marii Janion Zmierzch paradygmatu i wykonanie ćw. 8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Anna Pilch, Hermeneutyka jako metoda interpretowania tekstów poetyckich, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.
Magdalena Siwiec, O Norwidzie komparatystycznie, Kraków 2019.
Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1 i 2, praca zbiorowa, Warszawa 1984.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Linia chronologiczna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się