Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Wysoki Zamek Stanisława Lema – dzieciństwo niezmiernie pracowite

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
5) rozpoznaje mitologizację i demitologizację w utworach literackich, rozumie ich uniwersalny charakter oraz rolę w interpretacji;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
1) analizuje strukturę eseju: odczytuje zawarte w nim sensy, sposób prowadzenia wywodu, charakterystyczne cechy stylu;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • porządkuje najważniejsze fakty z biografii Stanisława Lema;

  • analizuje językową organizację fragmentu Wysokiego Zamku Stanisława Lema;

  • dokonuje analizy obecności motywu małej ojczyzny w Wysokim Zamku i innych wypowiedziach Stanisława Lema;

  • wskazuje elementy eseju w Wysokim Zamku.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • analiza materiału źródłowego (porównawcza).

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Wysoki Zamek Stanisława Lema – dzieciństwo niezmiernie pracowite „. Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentem prozy w e‑materiale: Wysoki Zamek, Świat na krawędzi..., Przypadek i ład. Przygotowują się do omówienia tekstu, szukając informacji na temat kontekstu biograficznego i/lub historycznoliterackiego. Wybrane osoby mogą zebrać potrzebne wiadomości do wstępnego rozpoznania tekstu. Będą pełniły rolę ekspertów.Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Linia chronologiczna”.

Faza wprowadzająca:

  1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

  2. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji. Prosi, by na podstawie linii chronologicznej przypomnieli najważniejsze punkty biografii Stanisława Lema (istotne w kontekście lekcji są losy przed- i powojenne rodziny pisarza oraz miejsca, w których mieszkał).

Faza realizacyjna

1. Uczniowie indywidualnie wykonują ćw. 1 towarzyszące Linii chronologicznej.

2. W pierwszej części tej fazy lekcji uczniowie, w parach, wykonują ćw. 1‑3 z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel zapowiada, że zdanie powinno zostać wykonane w jak najkrótszym czasie. Trzy zespoły, które jako pierwsze ukończą pracę, przedstawiają jej efekty na forum klasy, a nauczyciel ocenia prezentacje.

3. Następnie nauczyciel dzieli uczestników zajęć na czteroosobowe grupy i poleca im wykonanie ćwiczeń 4‑8 z sekcji „Sprawdź się”. Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciele grup prezentują odpowiedzi na pytania, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

  1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np. co jeszcze, oprócz upływającego czasu, wpływa na mitologizację małej ojczyzny? Czy w biografii Stanisława Lema można znaleźć wydarzenia, którego dodatkowo wzmacniają ten proces? Na czym, według Lema, polega kryzys współczesnej sztuki?

Praca domowa:

  1. Czy zgadzasz się z diagnozą sztuki współczesnej sformułowaną przez Stanisława Lema? Opracuj dłuższą wypowiedź pisemną w formie rozprawki, w której rozważysz stanowisko autora, a następnie sformułujesz i uzasadnisz własne.

Materiały pomocnicze:

  • Tomasz Lem, Awantury na tle powszechnego ciążenia, Kraków 2009,
    Świat na krawędzi. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Tomasz Fiałkowski, Kraków 2000,
    Stanisław Bereś, Tako rzecze Lem, Kraków 2002.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Linia chronologiczna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.