Autor: Marta Kulikowska

Temat: Filozofia epoki modernizmu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• analizuje cechy filozofii myślicieli, którzy wpłynęli na literaturę Młodej Polski: Artura Schopenhauera, Friedricha Nietzschego i Henriego Bergsona;

• redaguje mapę myśli tematycznie związaną z filozofią modernizmu;

• wskazuje powiązania literatury polskiej przełomu wieków z poglądami A. Schopenhauera, F. Nietzschego i H. Bergsona;

• rozpoznaje w wierszach Bolesława Leśmiana nawiązania do filozofii Henriego Bergsona;

• określa związek poezji Kazimierza Przerwy‑Tetmajera oraz Leopolda Staffa z kierunkami filozoficznymi schyłku XIX wieku;

• tworzy spójne wypowiedzi, np. głos w dyskusji, referat, ocena, reportaż, esej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego;

• przekład intersemiotyczny.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• zbiory wierszy Bolesława Leśmiana, Leopolda Staffa, Kazimierza Przerwy‑Tetmajera dostępne w szkolnej bibliotece.

Przebieg lekcji:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e materiał: „Filozofia epoki modernizmu”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z treścią sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie proszeni są też o przygotowanie ustnej prezentacji biografii i głównych założeń filozofii wybranego myśliciela przedstawionego w sekcji „Przeczytaj”.

2. Przekład intersemiotyczny. Chętny lub wybrany uczeń przygotowuje kolaż lub mem będący ilustracją lub komentarzem do zamieszczonego w e‑materiale utworu Kowal autorstwa Leopolda Staffa. Uczeń powinien umieć opisać swój projekt i uzasadnić interpretację.

Faza wprowadzająca:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują efekty swojej pracy związanej z przedstawieniem biografii i dorobku filozoficznego wybranego z trzech filozofów: Artura Schopenhauera, Fryderyka Nietzschego, Henri Bergsona. Pozostali uczniowie oceniają zgodność wystąpienia z wybraną przez prezentujących formą wypowiedzi. Przykładowo: referat, głos w dyskusji, komentarz.

2. Uczniowie dołączają do trzech liderów, zgodnie ze swoimi wyborami dokonanymi w czasie przygotowania do zajęć. Powstają trzy zespoły, które będą wykonywały zadania, pracując w grupach.

Grupa I analizuje wpływ filozofii Artura Schopenhauera na poezję Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.
Grupa II analizuje związki filozofii Fryderyka Nietzschego z poezją Leopolda Staffa.
Grupa III wskazuje związki twórczości poetyckiej Bolesława Leśmiana z filozofią Henri Bergsona.

3. Praca z mapą myśli. Grupy wykonują ćwiczenie polegające na zapoznaniu się z medium i wpisaniu nazwisk filozofów popularnych w Młodej Polsce. Nauczyciel przydziela grupom zadania porządkujące ich pracę z młodopolskimi wierszami. Celem grup jest:

• przeczytanie wierszy zamieszczonych w sekcji „Przeczytaj” i zaplanowanie sposobu zaprezentowania pozostałym uczniom związków liryki młodopolskiej z wybranym kierunkiem filozoficznym schyłku wieku;

• zaplanowanie głośnego odczytania tekstów lub ich odtworzenia z sekcji „Audiobook” (jest to możliwe przy wskazywaniu związków wierszy Bolesława Leśmiana z filozofią Henri Bergsona);

• postawienie tez interpretacyjnych wierszy;

• rozpoznanie zastosowanych w utworach środków poetyckiego wyrazu i określenie ich roli w nawiązywaniu do wybranej filozofii końca XIX wieku,

• zinterpretowanie tytułów wierszy,

• opracowanie listy pojęć teoretycznoliterackich, których znajomość jest niezbędna do rozważań na temat filozoficznych inspiracji w poezji: Kazimierza Przerwy‑Tetmajera, Leopolda Staffa, Bolesława Leśmiana.
  Grupy delegują swoich przedstawicieli do pozostałych zespołów. Oddelegowani mają na celu przekazanie tego, co opracował ich zespół, i pozyskanie wiedzy dotyczącej efektów pracy zespołu, do którego zostali wysłani przez koleżanki i kolegów ze swojej grupy. Następuje wymiana informacji, notatek, pomysłów na pracę z medium.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie ponownie sięgają do mapy myśli i indywidualnie wykonują ćwiczenie polegające na dopasowaniu młodopolskich utworów poetyckich do odpowiedniego kierunku filozoficznego schyłku XIX wieku.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń, który przygotował przed lekcją kolaż lub mem będący komentarzem wiersza Kowal, prezentuje koleżankom i kolegom efekt swojej pracy. Celem uczniów jest rozpoznanie wiersza wybranego do prezentacji.

2. Wybrani uczniowie przypominają swoje oczekiwania związane z tematem lekcji i mówią o tym, które z nich zostały spełnione w toku zajęć.

Zadanie domowe:

Wybierz jeden z wierszy analizowanych w czasie lekcji i przekształć go na wybraną z podanych form wypowiedzi: głos w dyskusji, referat, esej lub reportaż.

Materiały pomocnicze:

• Filozofia. Podstawowe pytania, red. E. Martens i H. Schopenhauer, Nietzsche, Heidegger. Fundamentalne kwestie filozofii życia, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2015.
  Fryderyk Nietzsche – źle wykorzystany geniusz, audycja Polskiego Radia.

Wskazówki metodyczne:

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji. Medium można też podzielić na część wykonaną przez uczniów w czasie fazy realizacyjnej lekcji i część, która będzie jej podsumowaniem.