Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Polonus pancerny, wąsaty, kontuszowy – Jan III Sobieski, ideał Sarmaty

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje wizerunek Jana III Sobieskiego utrwalony w kulturze polskiej,
wskazuje cechy Sarmaty,
opisuje sposób przedstawiania króla w dziełach malarskich,
na podstawie tekstów krytycznoliterackich wyjaśnia funkcję społeczną mitu króla Sarmaty.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
metoda aktywizująca - spacer klasowy.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Polonus pancerny, wąsaty, kontuszowy” – Jan III Sobieski, ideał Sarmaty. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 2 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.
Przekład intersemiotyczny: Chętni uczniowie przygotowują się do odegrania sceny opisanej we fragmencie Pana Wołodyjowskiego (ćw. 6 z e‑materiału). Osoba, która odegra rolę Sobieskiego, powinna być ubrana tak jak król na wybranym obrazie zamieszczonym w galerii e‑materiału. Pozostali aktorzy powinni być ubrani i ucharakteryzowani na polskich szlachciców z epoki.

Faza wprowadzająca:

Lekcja rozpoczyna się od odegrania zaplanowanej sceny z Pana Wołodyjowskiego. W tle (na tablicy interaktywnej) nauczyciel wyświetla galerię wizerunków króla (z e‑materiału). Uczniowie, którzy biorą udział w minispektaklu, powinni zadbać, by scena rozegrała się w uroczystym, podniosłym nastroju. Po zakończeniu prezentacji widzowie opisują swoje wrażenia i próbują na gorąco wskazać cechy króla. Jedna osoba zapisuje je na tablicy.
Wyświetlenie na tablicy treści zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Przybliżenie przez nauczyciela tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.

Faza realizacyjna:

Praca z multimedium. Uczniowie w zespołach dwuosobowych zapoznają się z treścią materiału w sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych” oraz poleceniem: 1 i 2 i wspólnie rozwiązują zadanie.
Nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat wizerunku króla Sarmaty utrwalonego w literaturze i malarstwie. Zadaje następujące pytanie: Jakie zabiegi wykorzystywali twórcy do przedstawienia postaci Jana III Sobieskiego? Jeśli uczniowie będą mieli problem z udzieleniem odpowiedzi, nauczyciel poleca, by indywidualnie rozwiązali ćw. 3 i 4 z e‑materiału. Następnie prosi wybrane osoby o przedstawienie odpowiedzi i wraca do pytania o wizerunek króla. We wnioskach uczniów powinny się pojawić takie pojęcia jak: idealizacja, hiperbolizacja, sakralizacja.
W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie indywidualnie rozwiązują ćw. 7 i 8.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np. Jaką funkcję w społeczną spełnia mitologizowanie pewnych postaci? Jakie niebezpieczeństwa może powodować?

Praca domowa:

Wskaż postać historyczną, która pełniła w polskiej kulturze rolę podobną do odgrywanej przez Jana III Sobieskiego. Zastanów się, czy i jakie znaczenie ma kultywowanie pamięci o takich bohaterach.

Materiały pomocnicze:

Zbigniew Wójcik, Jan III Sobieski, Warszawa 1991.
Maria Bogucka, Staropolskie obyczaje XVI i XVII wieku, Warszawa 1994.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Galeria zdjęć interaktywnych” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się