Dla nauczyciela

Autorki: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Artyśći na ulicę!, czyli o postulatach polskich futurystów

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

3) rozumie stylistyczną funkcję zamierzonego błędu ortograficznego w tekście artystycznym.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;

8) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego: aliterację, paronomazję, kontaminację, metonimię, synekdochę, synestezję, odmiany inwersji, gradację; określa ich funkcje;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje postulaty polskich i włoskich futurystów,
redaguje fragment manifestu przeciwko sztuce futurystycznej,
analizuje wiersz Brunona Jasieńskiego But w butonierce,
uzasadnia, że wiersze analizowane w czasie lekcji spełniają założenia poetyki futurystów,
porządkuje swoje wiadomości na temat ugrupowań poetyckich dwudziestolecia międzywojennego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj” oraz z zamieszczoną w e‑materiale prezentacją multimedialną.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy dwa obrazy: np. zdjęcie samochodu marki Bugatti popularnego na początku XX wieku oraz zdjęcie rzeźby Nike z Samotraki. Nauczyciel prosi uczniów o wypowiedzi, w których uzasadnią, czy osiągnięcie techniki, jakim jest samochód widoczny na zdjęciu, można nazwać dziełem sztuki.
Wypowiedzi uczniów nauczyciel podsumowuje cytatem z manifestu Marinettiego i podaje cel lekcji. „Samochód wyścigowy ze swoim pudłem zdobnym w wielkie rury podobne do wężów o ognistym oddechu... ryczący samochód, który zdaje się pędzić po taśmie karabinu maszynowego, jest piękniejszy od Nike z Samotraki”.

RdiA3OR5t2ogs

Ilustracja — Bugatti Type 41, 1929–1933
Źródło: domena publiczna.

RTgw8u72Hg62Q

Faza realizacyjna:

Uczniowie pracują w 4 zespołach zadaniowych:
Grupa I. Porównuje postulaty polskich i włoskich futurystów. Uczniowie wykorzystują materiał z sekcji „Przeczytaj” oraz treści z prezentacji multimedialnej, wykonują polecenie 2 towarzyszące prezentacji oraz ćwiczenie 4 z sekcji „Sprawdź się”.
Grupa II. Analizuje wiersz But w butonierce, korzysta z wprowadzenia do e‑materiału oraz slajdu 12 prezentacji multimedialnej. Uczniowie wykonują ćwiczenie 5 z sekcji „Sprawdź się”.
Grupa III. Redaguje manifest negujący sztukę futurystyczną. Uczniowie korzystają z ćwiczenia 8 zamieszczonego w sekcji „Sprawdź się”.
Grupa IV. Analizuje zamieszczone w prezentacji wiersze Tytusa Czyżewskiego: Ballada o Koci kelnerce, Lalka oraz wiersz Stanisława Młodożeńca W cyrku. Zadaniem zespołu jest udowodnienie akustyczności futurystycznych wierszy i prymatu brzmienia nad znaczeniem. Uczniowie przygotowują wypowiedź na temat eksperymentów słownych i gry językowej w wierszach. Grupa korzysta ze slajdów prezentacji multimedialnej 9, 10, 11 oraz z materiału sekcji „Przeczytaj”.
Wszystkie grupy prezentują na forum klasy efekty swojej pracy. Uczniowie zadają pytania koleżankom i kolegom, jeśli w prezentacjach przygotowanych przez zespoły coś nie było dla nich jasne, lub proszą o uzupełnienie.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi, aby uczniowie podchodzili do tablicy i uzupełniali kolumny tabeli. W ten sposób podsumowują wiadomości zdobyte w czasie lekcji i porządkują swoją wiedzę o ugrupowaniach poetyckich dwudziestolecia międzywojennego.

Ugrupowanie	Przedstawiciele	Tematy wierszy	Język poetyckich wypowiedzi
Futuryzm
Skamander
Awangarda Krakowska

Praca domowa:

Nauczyciel formułuje polecenie pracy domowej do wyboru.
a. Wybierz dowolny wiersz Brunona Jasieńskiego i wskaż w nim cechy poezji futurystycznej.
b. Zinterpretuj wiersz Stanisława Młodożeńca XX wiek i udowodnij, że entuzjazm poety powodują osiągnięcia i wynalazki, dzięki którym można zapanować nad czasem i przestrzenią.

Materiały pomocnicze:

Artur Hutnikiewicz, Od czystej formy do literatury faktu – główne teorie i programy literackie XX stulecia, Warszawa 1995.
Antologia polskiego futuryzmu i Nowej Sztuki, oprac. Z. Jarosiński, H. Zaworska, wybór H. Zaworska, Kraków 1978.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się