Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Sokrates - Platon

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

V. Filozofia Sokratesa jako początki filozofii człowieka i etyki. Uczeń:

1) charakteryzuje filozofię Sokratesa w kontekście jego życia i postawy moralnej;

2) objaśnia koncepcję uprawiania filozofii poprzez autorefleksję lub samoświadomość (hasło „poznaj samego siebie”);

3) definiuje terminy: psychē, aretē, daimonion jako kluczowe terminy filozofii Sokratesa;

4) dyskutuje na temat „dlaczego ludzie postępują źle?”, przedstawiając tezę intelektualizmu etycznego oraz argumenty za i przeciw niemu.

VI. Filozofia Platona jako paradygmat metafizyki antynaturalistycznej. Uczeń:

1) wyjaśnia platońską teorię idei jako niematerialnych, niezmiennych i wiecznych wzorców dla zmiennych i czasowych rzeczy fizycznych oraz stosuje ją do wybranego sporu filozoficznego (np. sporu o to, czym są lub jak istnieją liczby);

2) objaśnia platońską teorię poznania, definiując termin anamneza;

3) krytycznie rekonstruuje platoński argument na rzecz nieśmiertelności duszy z jej podobieństwa do wiecznych idei (Fedon, 78 d – 80 b);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przeanalizujesz relacje zachodzące między filozofiami Sokratesa i Platona.

• Poznasz jeden z najważniejszych w historii filozofii przykładów ucznia, który przerósł mistrza.

• Nauczysz się definiować i rozróżniać pojęcia takie jak daimonion, aretē czy psychē.

• Uzasadnisz tezę głoszącą, że dla filozofa niezbędny jest dobry nauczyciel.

Cele operacyjne. Uczeń:

• pojmuje rolę filozofii jako fundamentalnego składnika dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;

• rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie główne założenia filozofii Sokratesa i Platona.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie i wyświetleniu e‑materiału, odczytuje uczniom temat zajęć oraz cele, a następnie prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Rozpoznanie przedwiedzy uczniów. Nauczyciel prowadzi rozmowę kierowaną na temat założeń filozofii Sokratesa i jej śladów w myśli Platona. Rozmowa ta uda się tylko wtedy, kiedy uczniowie wcześniej przypomnieli sobie główne założenia filozofii obu myślicieli. Uczestnicy zajęć powinni zapisać wnioski z rozmowy w formie notatki lub mapy myśli.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu. Uwaga: każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”. Następnie zadają swoje pytania dowolnie wybranej osobie z klasy i odpowiadają na nie. Nauczyciel może wybrać jedno z pytań do zadania domowego.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Schemat”, a następnie czyta polecenie: Do każdego zagadnienia ujętego na schemacie przyporządkuj odpowiednie stwierdzenia. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie w parach rozwiązują ćwiczenia 1‑4 z e‑materiału. Następnie sprawdzają wyniki na forum klasy. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Ćwiczenia 5 i 6 uczniowie rozwiązują indywidualnie. Po zakonczonej pracy odczytują propozycje odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel omawia ich rozwiązania.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Ćwiczenia 7 i 8 z e‑materiału.

2. Zastanów się, jakie obowiązki wobec swojego ucznia ma dobry nauczyciel, i napisz notatkę na ten temat, wykorzystując wiedzę o metodach stosowanych przez Sokratesa wobec swoich uczniów.

Materiały pomocnicze:

• Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej, Warszawa 2000.

• Krońska I., Sokrates, Warszawa 1964.

• Paczkowski P., Rozum i „serce” w etyce greckiej, w: „SOFIA. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich”, 2001.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Schemat” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.