SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat lekcji: Analiza mapy GIS

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I / zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja.

Uczeń:

3. czyta i interpretuje treści różnych map;

8. podaje przykłady wykorzystania narzędzi GIS do analiz zróżnicowania przestrzennego środowiska geograficznego.

Zakres rozszerzony:

I. Metody badań geograficznych i technologie geoinformacyjne: wywiady, badania ankietowe, analiza źródeł kartograficznych, wykorzystanie technologii informacyjno‑komunikacyjnych i geoinformacyjnych do pozyskania, tworzenia zbiorów, analizy i prezentacji danych przestrzennych.

Uczeń:

3. stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego i ich analizy z użyciem narzędzi GIS.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• analizuje rozwiązania badawcze składające się na analizę zobrazowań GIS,

• określa aspekt aplikacyjny poznanych metod,

• porównuje wykorzystanie sposobów cyfrowych i tradycyjnych.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, miniwykład, burza mózgów, metody operatywne (praca z e‑materiałem)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, internet, ewentualnie podręcznik

Materiały pomocnicze:

W. Grygorenko, Redakcja i opracowanie map ogólnogeograficznych, PPWK, Warszawa 1970.

P.A. Longley, M.F. Goodchild, D.J. Maguire, D.W. Rhind, GIS. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.

D. Gotlib, A. Iwaniak, R. Olszewski, GIS. Obszary zastosowań, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Gisplay.pl – portal geoinformacyjny.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – pogadanka na temat możliwości zlokalizowania konkretnego miejsca na Ziemi: domu, w którym uczeń mieszka, szkoły, schroniska w górach czy innego dowolnego miejsca. Trasy wakacyjnej podróży z atrakcjami do zwiedzania po drodze. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie – w jaki sposób i gdzie szukano powyższych informacji dawniej, a jak współcześnie?

• Nauczyciel podaje temat lekcji i jej cele.

Faza realizacyjna

• Krótkie wprowadzenie nauczyciela na temat: co to jest GIS i do czego służy? Miniwykład.

• Nauczyciel zapisuje na tablicy filary metod analitycznych (KMB i KA), przedstawia ich twórców (Berlant, Tobler), następnie prosi uczniów, aby pracując w parach i korzystając z e‑materiału, krótko scharakteryzowali metody analizy map według Berlanta oraz kartografię analityczną.

• Dyskusja na temat tych metod, m.in. analizy jedno- i wielomapowej; różnice między KMB i KA.

• Uczniowie otwierają wybrany geoportal (np. geoportal.gov.pl), zapoznają się ze sposobem prezentowania w nim danych geograficznych – warstwy tematyczne, atrybuty.

• Jakie informacje są zawarte w atrybutach? – pracując w parach, uczniowie szukają informacji o wybranym obiekcie; zastanawiają się, czy na podstawie atrybutów można wykryć zależności między obiektami.

• Nauczyciel dzieli uczniów na grupy – zadaniem grup jest przygotowanie krótkiej charakterystyki metod podstawowych, metod topologicznych, pomiarów kartometrycznych, operacji na tabelach atrybutów, metod analiz rozkładu przestrzennego, metod analiz powierzchni 3D (nauczyciel sam, znając uczniów, przydziela grupom do przygotowania poszczególne metody badania przestrzeni i aspekty aplikacyjne sposobów analizy map); uczniowie mogą korzystać z e‑materiału lub innych dostępnych źródeł.

• Po upływie określonego przez nauczyciela czasu uczniowie prezentują wybrane charakterystyki.

• Następnie nauczyciel prosi, aby pracując w parach, uczniowie zapoznali się z filmem edukacyjnym zawartym w e‑materiale oraz udzielili odpowiedzi na sformułowane polecenie odnoszące się to filmu.

• Wybrani uczniowie prezentują swoją odpowiedź, inni uzupełniają – możliwa krótka dyskusja.

• Nauczyciel prosi uczniów, aby podali jak najwięcej przykładów wykorzystania GIS – burza mózgów (przykłady uczniowie zapisują na tablicy).

• Podsumowanie zebranych informacji.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń z e‑materiału (uczniowie indywidualnie wykonują wybrane przez nauczyciela ćwiczenia), nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonanych przez nich zadań.

• Następnie nauczyciel ocenia pracę i zaangażowanie uczniów na lekcji. Podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami.

• Nauczyciel pyta o ewentualne trudności, o to, co było nową wiedzą dla uczniów, co było im znane oraz do czego mogą wykorzystać zagadnienia poznane na lekcji.

Praca domowa

• Korzystając z różnych źródeł informacji, wyjaśnij, w jaki sposób GIS może wspierać działania służb ratunkowych (policji, straży pożarnej i pogotowia)?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

• film edukacyjny można wykorzystać na lekcjach dotyczących analiz map i wykorzystania narzędzi GIS – np. w zakresie podstawowym XIV. 10) lub w zakresie rozszerzonym XIV. 1) i XVI. 5),

• film edukacyjny uczniowie mogą zastosować na lekcji powtórzeniowej lub do samodzielnego kształcenia, wyszukiwania informacji (np. do planowania wyjazdów wakacyjnych).