Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Nieposłuszeństwo obywatelskie – historyczne i współczesne przykłady

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

VI. Społeczeństwo obywatelskie i kultura polityczna.

Uczeń:

13) wyjaśnia, na czym polega nieposłuszeństwo obywatelskie i jakie niesie ze sobą dylematy; podaje jego historyczne i współczesne przykłady z różnych części świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje etapy rozwoju idei obywatelskiego nieposłuszeństwa;

• prezentuje najważniejsze przykłady obywatelskiego nieposłuszeństwa;

• ocenia, czy dane zachowanie jest obywatelskim nieposłuszeństwem;

• analizuje najważniejsze elementy obywatelskiego nieposłuszeństwa.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych oraz linii chronologicznej;

• burza mózgów;

• mapa myśli.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie poznają definicję obywatelskiego nieposłuszeństwa i jego historyczne pochodzenie. Zastanawiają się, do czego może służyć prawo oporu i obywatelskie nieposłuszeństwo (burza mózgów). Następnie zespół klasowy zostaje podzielony na grupy (4–5‑osobowe) i szuka przykładów obywatelskiego nieposłuszeństwa w zasobach internetu.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie pozostają w swoich grupach i przedstawiają krótko wyniki poszukiwań. Są one zapisywane na tablicy i układane chronologicznie (mapa myśli).

2. Po fazie twórczej następuje weryfikacja propozycji. Jeśli klasa sama nie wymieniła takich pojęć i postaci jak: Magna Charta Libertatum, artykuły henrykowskie, H.D. Thoreau, M. Gandhi, M.L. King, R. Siwiec, J. Palach, KOR, „Solidarność”, nauczyciel naprowadza uczniów na te informacje.

3. Realizacja tematu odbywa się za pomocą zapisanej na tablicy mapy myśli, czyli wyników uczniowskich poszukiwań związanych z datami, postaciami lub organizacjami działającymi w ramach obywatelskiego nieposłuszeństwa. Chronologicznie są omawiane poszczególne pojęcia, fakty, postacie i wydarzenia:

• prawo oporu;

• Magna Charta Libertatum;

• O obywatelskim nieposłuszeństwie H.D. Thoreau;

• M.Gandhi;

• Montgomery bus boycott;

• M.L. King.

4. Przy analizie Wielkiej Karty Swobód młodzież indywidualnie stara się pogrupować jej postanowienia, przypisując je konkretnej grupie społecznej. Następnie porównuje to z interaktywną grafiką.

5. Uczniowie analizują, jakie są podstawowe cechy obywatelskiego nieposłuszeństwa i co grozi za jego użycie.

Faza podsumowująca

1. Praca z multimedium – linia chronologiczna. Zebrane wiadomości z fazy realizacyjnej uczniowie porównują z multimedium. Są na niej naniesione najważniejsze fakty, postacie i wydarzenia związane z obywatelskim nieposłuszeństwem. Część wydarzeń na linię nanoszą sami uczniowie. Ich analiza ma pobudzić uczniów do odpowiedzi na postawione pytania.

W tej fazie lekcji są wprowadzane informacje dotyczące obywatelskiego nieposłuszeństwa w Polsce na przestrzeni wieków:

• artykuły henrykowskie;

• konfederacja barska;

• Tadeusz Rejtan;

• Ryszarda Siwiec;

• KOR;

• Solidarność.

Następuje analiza podanych przykładów i wykonanie ćwiczeń przygotowanych do linii chronologicznej.

2. Wykonanie ćwiczeń interaktywnych 1–5.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia interaktywne.

Materiały pomocnicze:

H.D. Thoreau, O obywatelskim nieposłuszeństwie, Wydawnictwo Vis‑a-Vis/Etiuda.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Linia chronologiczna może być wykorzystana przez uczniów do samodzielnego przygotowania prezentacji o historii obywatelskiego nieposłuszeństwa.