Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Cykl komórkowy i jego charakterystyka

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz pojęcie cyklu komórkowego.

• Poznasz fazy cyklu komórkowego.

• Scharakteryzujesz procesy zachodzące w cyklu komórkowym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• mapa myśli;

• gra dydaktyczna;

• film samouczek;

• sztafeta.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla cele lekcji zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i określa na tej podstawie kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prosi chętnego ucznia, by na podstawie przeczytanego przed lekcją tekstu i własnej wiedzy wyjaśnił krótko, czym jest cykl komórkowy.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel, wykorzystując technikę sztafety, prosi uczniów o omówienie poszczególnych faz cyklu komórkowego na podstawie przeczytanego przed lekcją tekstu. Sztafetę rozpoczyna ochotnik, omawiając fazę GIndeks dolny 1₁, następnie wskazuje innego ucznia, który ma za zadanie omówić fazę S; kolejno wskazywane są osoby omawiające fazę GIndeks dolny 2₂ oraz mitozę i cytokinezę. Podczas sztafety nie uwzględnia się fazy GIndeks dolny 0₀ dla podkreślenia, że nie jest to faza cyklu komórkowego.

2. Następnie nauczyciel mówi: „W zależności od rodzaju komórki oraz gatunku organizmu cykl komórkowy ma odmienny czas trwania. Komórka potomna zaczyna nowy cykl komórkowy, co w organizmach wielokomórkowych prowadzi do zastępowania starych komórek nowymi. Niektóre komórki po osiągnięciu dojrzałości nie przystępują do podziału. Jakie to komórki i gdzie występują?”. Uczniowie mają za zadanie znaleźć odpowiedź na to pytanie w trakcie lekcji.

3. Praca z filmem samouczkiem pt. „Cykl komórkowy i jego charakterystyka”. Uczniowie samodzielnie wykonują polecenie nr 1 (polegające na rozwiązaniu zadania, które zostało omówione w filmie samouczku) z sekcji „Film samouczek”. Następnie nauczyciel wyświetla film samouczek i uczniowie weryfikują swoją odpowiedź. Prowadzący zajęcia wyjaśnia ewentualne wątpliwości, może też ocenić uczniów, którzy poprawnie rozwiązali zadanie.

4. Praca indywidualna z treścią e‑materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Film samouczek” układają indywidualnie pytania do treści e‑materiału. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza najlepiej odpowiadających, np. ocenami z aktywności.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 7 i 8 (dotyczące cech faz GIndeks dolny 0₀ i GIndeks dolny 1₁) w sekcji „Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie sporządzają w zeszycie notatkę w postaci mapy myśli na temat cyklu komórkowego.

2. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o odpowiedź na pytanie zadane na w fazie realizacyjnej lekcji: „Niektóre komórki po osiągnięciu dojrzałości nie przystępują do podziału. Jakie to komórki i gdzie występują?”. W razie potrzeby chętni uczniowie poprawiają lub uzupełniają ją.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 2 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:

• Film samouczek można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.