Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Motyw marności w sztuce i literaturze barokowej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• charakteryzuje znaczenie i funkcję motywu vanitas w barokowej poezji,

• interpretuje symboliczne znaczenie przedmiotów ukazanych w barokowych martwych naturach,

• wskazuje funkcje środków artystycznego wyrazu w wierszach przytoczonych w e‑materiale.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z galerią zdjęć interaktywnych.

2. Poleca także, by wykonali ćwiczenie 1 towarzyszące galerii.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów, by indywidualnie zapoznali się z blokiem tekstowym e‑materiału. Podczas czytania powinni poszukiwać odpowiedzi na pytania: z czego wynikała popularność motywu vanitas w baroku? W jakim celu wykorzystywano go w sztuce? Dlaczego zyskał na znaczeniu właśnie w epoce baroku?
   Po upływie czasu wyznaczonego na lekturę uczniowie prezentują odpowiedzi na postawione wcześniej pytania, uzupełniają swoje notatki na podstawie wypowiedzi innych osób.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel czyta treść ćwiczenia 1 z sekcji „Sprawdź się”, a uczniowie, we wspólnej dyskusji, udzielają odpowiedzi, posiłkując się cytatami z Księgi Koheleta.

2. Następnie nauczyciel dzieli uczestników na 3 grupy, w których będą opracowywać ćwiczenia. Każda z nich zaczyna od wykonania ćw. 3 i 4. Następnie każda grupa zajmuje się innymi ćwiczeniami związanymi z interpretacją barokowych wierszy: gr. 1 – ćw. 5, 6, gr. 2 – ćw. 7, 8, gr. 3 – ćw. 9, 10. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie prezentują odpowiedzi swoich grup, pozostali uczestnicy zajęć mogą je uzupełniać. Podsumowaniem tej części lekcji może być pytanie nauczyciela: jakie cechy wspólne znajdujecie w utworach różnych barokowych artystów?

3. Nauczyciel odtwarza przygotowany wcześniej utwór Vanitas grupy Hey, a uczniom rozdaje wydrukowane teksty piosenki albo wyświetla tekst na tablicy interaktywnej. Prosi uczniów, by zastanowili się nad następującymi kwestiami: Dlaczego piosenka nosi tytuł Vanitas? Czy można w niej znaleźć jakieś nawiązania do barokowych obrazów lub dzieł?

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

2. W rozmowie podsumowującej nauczyciel może zadać następujące pytania: jakie inne toposy nawiązują do przemijania i śmierci (w literaturze, malarstwie, a może także muzyce i filmie)? Powinny się pojawić motywy np. tańca śmierci, memento mori. Czy w jakichś epokach były one szczególnie eksponowane? Dlaczego?

Praca domowa:

1. Zastanów się i zanotuj, jaki przedmiot mógłby być symbolem idei vanitas we współczesnej sztuce.

Materiały pomocnicze:

• Kazimierz Bukowski, Biblia a literatura polska, Warszawa 1990.

• Danuta Künstler‑Langner, Idea „vanitas”, jej tradycje i toposy w poezji polskiego baroku, Toruń 1993

• Vanitas, Hey, słowa: Katarzyna Nosowska, muzyka: Paweł Krawczyk

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Galeria zdjęć interaktywnych” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.