Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: Pieśń o narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego jako najpopularniejsza polska kolęda.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

3) rozróżnia gatunki epickie i liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedie antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację.

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki.

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• zdefiniuje kolędę jako gatunek;

• scharakteryzuje okoliczności powstania Pieśni o Narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego;

• zinterpretuje alegoryczne treści Pieśni o Narodzeniu Pańskim;

• rozpozna i nazwie środki stylistyczne wykorzystane w pieśni oraz określi ich funkcje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda poglądowa;

• rozmowa kontrolowana;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstem literackim;

• analiza i analiza porównawcza;

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego,

• samokształcenie.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;

• nagrania kolęd.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel loguje się na platformie i prosi uczniów o zapoznanie się z materiałem „Pieśń o Narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego najpopularniejszą polską kolędą”.

2. Uczniowie na podstawie e‑materiałów gromadzą informacje o najważniejszych cechach gatunkowych kolęd. Zapoznają się z umieszczonym w e‑materiałach hasłem kolęda.

3. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z prezentacją multimedialną na temat historii najpopularniejszej polskiej kolędy. Wykonują polecenie 1 z tej sekcji, a następnie wybrani uczniowie prezentują efekty swojej pracy.

2. Uczniowie w 4‑osobowych zespołach, w jak najkrótszym czasie, wykonują ćwiczenia: 1‑5 z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel informuje ich, że praca grup zostanie oceniona.

3. Ćwiczenia 6, 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się” uczniowie wykonują indywidualnie, a po upływie wyznaczonego czasu, pod kierunkiem nauczyciela, konfrontują swoje odpowiedzi.

Faza podsumowująca

1. Do podsumowania lekcji nauczyciel może wykorzystać ćw. 9 z sekcji „Sprawdź się” - prosi uczniów o jego wykonanie i przygotowanie się do ustnej wymiany poglądów.

2. W drugiej części fazy podsumowującej nauczyciel zadaje pytanie:

• Co sprawia, że teksty kolęd są tak ważne dla wielu Polaków i mieszkańców innych krajów Europy?

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje polecenia pracy domowej do wyboru.

1. Na podstawie Pieśni o narodzeniu Pańskim Franciszka Karpińskiego napisz scenariusz dziesięciominutowej dramy, którą będzie można przedstawić w klasie (e‑materiały).

2. Kiedyś istniał staropolski zwyczaj składania życzeń najbliższym osobom w pierwszy dzień nowego roku. Nie miał on nic wspólnego ze znanym nam dziś świętowaniem sylwestra i Nowego Roku, ale to właśnie z niego wywodzą się kolędy – pieśni o tematyce bożonarodzeniowej. Dawne życzenie kolędowe, czyli noworoczne musiały zawierać pochwałę gospodarza domu, życzenia urodzaju w nowym roku oraz podziękowanie za dary (e‑materiały). Napisz tekst takich życzeń dla kogoś, kto ci jest szczególnie bliski.

Materiały pomocnicze:

Nagrania kolęd w wykonaniu polskich artystów, np.: zespołu Śląsk, Mazowsze, Ewy Małas‑Godlewskiej.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać prezentację multimedialną do powtórki przed maturą.