Scenariusz lekcji

Autor: Ilona Kułak

Przedmiot: biologia

Temat: Wpływ czynników biotycznych i abiotycznych na organizmy

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Ekologia. Uczeń:
1) rozróżnia czynniki biotyczne i abiotyczne oddziałujące na organizmy.

Zakres rozszerzony

XVII. Ekologia.
1. Ekologia organizmów. Uczeń:
1) rozróżnia czynniki biotyczne i abiotyczne oddziałujące na organizmy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych; technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:
Uczeń:

• poznaje wpływ czynników biotycznych i abiotycznych na organizmy;

• potrafi porównać wpływ czynników biotycznych i abiotycznych na organizmy;

• potrafi wyjaśnić, jakie cechy budowy i fizjologii organizmów odpowiadają za przystosowania do określonych czynników środowiska;

• uczy się formułować hipotezy i wnioski z eksperymentu.

Strategie nauczania:

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe);

• strategia eksperymentalno‑obserwacyjna;

• odwrócona klasa.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczenia interaktywne;

• metoda ćwiczeń laboratoryjnych;

• mapa pojęć;

• metoda informacji zwrotnej.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• niewielkie kartki z zagadnieniami podsumowującymi.

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel inicjuje burzę mózgów, zadając pytanie: „Od czego zależą warunki życia każdego organizmu?”. Uczniowie swoje propozycje zapisują na tablicy.

2. Uczniowie wypisane propozycje dzielą na czynniki biotyczne i abiotyczne. Nauczyciel koryguje ewentualne błędy.

3. Nauczyciel wyjaśnia, że wszystkie organizmy występujące na tym samym terenie łączy gęsta sieć zależności, której naruszenie niesie ze sobą poważne konsekwencje dla całego ekosystemu.

4. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

1. Wybrane osoby, korzystając z mapy pojęć zawartej w e‑materiale, omawiają poszczególne zagadnienia.

2. Nauczyciel odtwarza nagranie pt. Ekosystem jako wielki zegar. Uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenia odnoszące się do nagrania. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości podopiecznych. Chętne pary przedstawiają wyniki swojej pracy na forum klasy. Nauczyciel ocenia poprawność rozumowania uczniów, koryguje ewentualne błędy.

3. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 6. Wybrane osoby uzasadniają swoje odpowiedzi.

4. Nauczyciel wyświetla prezentację multimedialną przedstawiającą zasady przygotowania eksperymentu naukowego. Wyjaśnia, jak należy stawiać hipotezę badawczą, czym są obserwacje oraz jak formułować wnioski.

5. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 8. Ochotnicy przedstawiają swoje rozwiązania na forum klasy. Nauczyciel ocenia poprawność udzielonych odpowiedzi.

6. Uczniowie zostają podzieleni na grupy. Odnosząc się do ćwiczenia nr 8, planują eksperyment pozwalający na zbadanie wpływu dowolnego czynnika abiotycznego na organizm roślinny. Nauczyciel prosi, by przy wyborze rośliny, zwrócili uwagę, czy jest ona łatwa w uprawie (np. groch czy fasola szybko kiełkują i nie sprawiają trudności w hodowli), natomiast przy wyborze czynnika abiotycznego – na bezpieczeństwo i możliwości jego zbadania. Uczniowie zapisują hipotezę badawczą oraz przewidywane obserwacje i wnioski.

7. Nauczyciel ocenia poprawność wykonanych zadań, zgodnie z przyjętymi wcześniej kryteriami (IZ).

Faza podsumowująca

1. Uczniowie, pracując w parach, wykonują ćwiczenia interaktywne wskazane przez nauczyciela.

2. Wybrana osoba losuje kartkę z jednym z kluczowych zagadnienień poznanych w czasie lekcji (propozycje zagadnień znajdują się w materiałach pomocniczych). Układa pytanie do wylosowanego zagadnienia. Ochotnicy odpowiadają na nie. Osoba, która poprawnie udzieli odpowiedzi, losuje kolejną kartkę i układa do niej pytanie.

Praca domowa

Osoby chętne wykonują ćwiczenie zaprojektowane na lekcji. Otrzymane wyniki konfrontują z wynikami przewidywanymi w czasie zajęć.

Materiały pomocnicze

Zagadnienia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• czynniki abiotyczne;

• allelopatia;

• amensalizm;

• pasożytnictwo;

• konkurencja;

• komensalizm;

• mutualizm obligatoryjny;

• protokooperacja;

• temperatura;

• zasolenie;

• ekosystem;

• światło słoneczne.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium

Nauczyciel może wykorzystać audiobook w fazie wstępnej lekcji, aby wprowadzić pojęcie ekosystemu oraz czynników biotycznych i abiotycznych.