Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: O założeniach poezji pozytywistycznej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje założenia poezji pozytywistycznej,
wskazuje różnice między postulatami poetów romantycznych i pozytywistycznych,
analizuje fragmenty pozytywistycznych utworów poetyckich,
formułuje tezę i argumenty w pracy pisemnej na temat romantycznej i pozytywistycznej koncepcji poezji.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „O założeniach poezji pozytywistycznej”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przedstawienie odpowiedzi do ćw. 1 wykonanego w domu, dotyczącego różnic między postulatami poetów romantycznych i pozytywistycznych. Następnie prosi o przypomnienie innych idei istotnych w dobie romantyzmu. Jedna osoba notuje propozycje uczniów na tablicy w formie prostej mapy myśli z głównym hasłem: poezja romantyczna. Później nauczyciel poleca, by uczniowie, na podstawie bloku tekstowego e‑materiału, uzupełnili mapę myśli o drugie hasło: poezja pozytywistyczna i odnośniki do niego. Pomysły są notowane na tablicy.

Faza realizacyjna:

W pierwszej części tej fazy lekcji nauczyciel prosi, by uczniowie, w parach, wykonali polecenie 1 z sekcji „Prezentacja multimedialna”. Po upływie wyznaczonego czasu wybrane osoby przedstawiają odpowiedzi swoich zespołów.
Później nauczyciel stawia pytanie: kto z was wolałby być poetą romantycznym, a kto pozytywistycznym? Dlaczego? Uczniowie decydują o przynależności do jednej z wymienionych formacji poetyckich i przygotowują się do dyskusji. Pomaga im w tym ćw. 2 z sekcji „Prezentacja multimedialna”.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie następujące ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”: 2‑5 i 7, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Analiza fragmentów wierszy pozytywistycznych pozwala im odnieść się do tezy zawartej w e‑materiale, według której poezja końca XiX w. zbanalizowała się, a jedną z jej ważnych cech była wtórność.
W podsumowaniu tej części lekcji uczniowie wykonują ćw. 9, formułując kontrargumenty do oskarżeń kierowanych pod adresem poezji pozytywistycznej.

Faza podsumowująca:

Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się…

Praca domowa:

Która z koncepcji poezji jest ci bliższa: romantyczna czy pozytywistyczna? Napisz rozprawkę na 150‑200 słów.

Materiały pomocnicze

Czesław Miłosz, Historia literatury polskiej do roku 1939, Kraków 1993.
Alina Brodzka, Konopnicka z kraju i z zagranicy, „Pamiętnik Literacki” 56/4.
Alina Brodzka, Wstęp do Poezji Adama Asnyka, Warszawa 1962.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się