Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Handel i pieniądz w Rzeczypospolitej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XVIII. Państwo polsko‑litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów.

Uczeń:

1) charakteryzuje stosunki wewnętrzne w Koronie i na Litwie, uwzględniając rozwarstwienie stanu szlacheckiego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• ocenia rolę pieniądza w XVI‑wiecznej Polsce;

• charakteryzuje asortyment towarów importowanych i eksportowanych oraz wyjaśnia genezę jego struktury;

• omawia organizację handlu i infrastrukturę handlową w Polsce.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów,

• jigsaw,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• dyskusja,

• kostka metodyczna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• telefon z dostępem do internetu,

• flipcharty, markery.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie, co wiedzą na temat prowadzonego w XVI w. w Polsce handlu, i porozmawiali o tym przez chwilę w parach – burza mózgów. Przedstawiciele wybranej (wylosowanej) pary udzielają odpowiedzi.

2. Osoby chętne starają się wyjaśnić, jak ludzie handlowali w tamtym czasie, gdzie oraz w jaki sposób przewozili towary – na podstawie posiadanej już wiedzy. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada informacje, udziela informacji zwrotnej.

3. Prowadzący podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli klasę na grupy trzyosobowe, ich członkowie odliczają od 1 do 3. Każda z grup zapoznaje się z e‑materiałem dotyczącym handlu i reformy monetarnej w Rzeczypospolitej w XVI w. Zespoły otrzymują arkusze i markery.

2. Każdy członek grupy opracowuje przydzielone mu zagadnienia. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą jigsaw, w razie potrzeby wyjaśnia, na czym ona polega. Każdy członek grupy ma zadanie do wykonania. Osoby z nr 1 opisują, jak wyglądały reforma monetarna i system kredytowy, a następnie oceniają rolę pieniądza w XVI‑wiecznej Polsce. Osoby z nr 2 omawiają, jak przebiegał i rozwijał się handel, oraz wymieniają asortyment towarów importowanych i eksportowanych. Osoby z nr 3 wyjaśniają, na czym polegały infrastruktura handlowa i transport w Polsce. Po wyznaczonym czasie grupy mieszają się: uczniowie z poszczególnych zespołów opracowujący ten sam fragment materiału spotykają się w grupach ekspertów. Tam porządkują swoją wiedzę, wyjaśniają wątpliwości i zastanawiają się, w jaki sposób najlepiej przedstawić i zinterpretować zadania. Uczniowie wracają do swoich macierzystych zespołów i uczą się wzajemnie. Każdy członek grupy powinien umieć omówić wszystkie zagadnienia.

3. Po wyznaczonym czasie wszystkie grupy w widocznym miejscu wywieszają swoje arkusze, a osoby chętne lub wyznaczone odpowiadają na pytania.

4. Nauczyciel zadaje pytanie do dyskusji: Który rodzaj transportu towarów handlowych wybralibyście, gdyby przyszło wam żyć w XVI w.? Uczniowie wypowiadają się, odwołując do zdobytej wiedzy.

5. Prowadzący rysuje na tablicy tabelę, w której zapisuje hasła związane z transportem: „lądowy” i „morski”. Poleca uczniom, aby wspólnie zastanowili się i ocenili te rozwiązania. Uczniowie podają swoje propozycje.

6. Praca z multimedium – uczniowie indywidualnie analizują mapę interaktywną i wykonują dołączone do niej polecenia. Po wykonaniu zadania nauczyciel i uczniowie wspólnie omawiają odpowiedzi.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenia 3 i 4, a następnie podają poprawne odpowiedzi. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

2. Na zakończenie lekcji rzuca kostkę do jednego z uczniów i prosi go o jej złapanie oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, które na niej zobaczył.

Pytania na ściankach kostki:

• Czego jeszcze chcesz się dowiedzieć na ten temat?

• W jaki sposób twoim zdaniem najlepiej nauczyć kogoś tego tematu?

• Co z tego tematu jest dla ciebie ważne?

• Co z tego tematu zaskoczyło cię na lekcji?

• Co z tego tematu powinniśmy zapamiętać?

• Znak zapytania. Jeśli wypadnie znak zapytania, uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać. Następnie uczeń odrzuca kostkę do następnej osoby.

3. Osoby lub grupy, które były najaktywniejsze, zostają ocenione.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia.

Materiały pomocnicze:

Historia Polski w liczbach, t. 1, Państwo, społeczeństwo, Warszawa 2003, s. 64.

Historia Polski w liczbach, t. 2, Gospodarka, Warszawa 2006, s. 122.

Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, cz. 2, wybór i opracowanie S. Ochmann, K. Matwijowski, Wrocław 1981, s. 29–31.

J.A. Szwagrzyk, Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w., Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 1990, s. 102.

Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego epoki feudalizmu. Chłopi i mieszczanie, wybór i opracowanie B. Cybulski i S. Rogowski, Wrocław 1976, s. 128–129.

Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej (do połowy XV wieku), t. 3, Rozkwit społeczeństwa stanowego i powstanie państwa polsko‑litewskiego (1386‑1466), oprac. G. Labuda i B. Miśkiewicz, Poznań 1970, s. 40–41.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Zasoby multimedium mogą posłużyć do przeprowadzenia lekcji odwróconej. Wtedy uczniowie zapoznają się z mapą interaktywną przed lekcją i wykorzystują tę wiedzę w metodzie jigsaw.