Dla nauczyciela
Autor: Stanisław Mrozowicz
Przedmiot: Historia
Temat: W państwie wielkości prowincji. Rzeczpospolita po II rozbiorze
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
zakres rozszerzony
XXVII. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie).
Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
3. porównuje politykę państw zaborczych na zagarniętych ziemiach Rzeczypospolitej;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
opisuje konsekwencje utraty przez Polskę ponad połowy jej terytorium;
analizuje, które następstwa rozbioru były szczególnie bolesne dla szlachty;
wyjaśnia, jakie decyzje dotyczące Rzeczpospolitej po 1793 r. miały być podejmowane w Petersburgu.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel przedstawia uczniom temat zajęć: „W państwie wielkości prowincji. Rzeczpospolita po II rozbiorze” i prosi, by na jego podstawie uczniowie sformułowali cel lekcji oraz kryteria sukcesu.
Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem zajęć. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?
Faza realizacyjna:
Nauczyciel poleca, aby wskazany (lub wylosowany) uczeń przypomniał straty terytorialne Rzeczypospolitej po I rozbiorze oraz przyczyny II rozbioru Polski. W razie potrzeby uzupełnia wypowiedź ucznia, udzielając mu informacji zwrotnej.
Prowadzący poleca uczniom podzielić się na cztery grupy. Każda grupa opracowuje jedną z części sekcji „Przeczytaj”:
Grupa 1: Porozbiorowa rzeczywistość;
Grupa 2: Przymierze z Rosją;
Grupa 3: Prawo, które nie zdążyło wejść w życie;
Grupa 4: Adaptacja i sprzeciw. Nauczyciel ustala czas na przygotowanie zespołów. Po tym czasie uczniowie wskazują swoich przedstawicieli, którzy – zgodnie z numeracją grup –referują pozostałym ekipom najważniejsze informacje. Uczniowie notują te informacje, które są dla nich nowe, tak aby móc odtworzyć treść całej sekcji „Przeczytaj”.
Nauczyciel informuje uczniów, że będą w kolejnym kroku pracować w parach z audiobookiem. Poleca uczniom odliczyć do dwóch - osoba z numerem 1 przygotuje odpowiedź na polecenie 2: „Zaznacz na mapie państwa, przez które podróżował Julian Ursyn Niemcewicz po przystąpieniu Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej”, natomiast osoba z numerem 2 wykona polecenie 3, skazując poprawne odpowiedzi. Nauczyciel odtwarza nagranie, a uczniowie po jego wysłuchaniu wykonują wskazane zadania.
Nauczyciel wskazuje jedną parę, która przedstawia swoje odpowiedzi. Następuje wspólne ich omawianie, prowadzący udziela uczniom informacji zwrotnej.
Praca z ćwiczeniami w sekcji „Sprawdź się” dotyczącymi okresu po drugim rozbiorze. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia nr 1‑4, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.
W kolejnym kroku nauczyciel poleca, aby uczniowie wykonywali w mniejszych (kilkuosobowych) grupach ćwiczenia nr 5‑7, pracując z teksami źródłowymi. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana grupa prezentuje swoje rozwiązanie.
W ramach podsumowania tej części nauczyciel poleca, aby uczniowie w parach wykonali ćwiczenie nr 8 – rozstrzygnęli, które konsekwencje drugiego rozbioru Polski (polityczne, gospodarcze czy społeczne) były najbardziej dotkliwe dla szlachty. Zachęca do krótkiej dyskusji, na jej zakończenie podsumowuje zgłaszane przez uczniów propozycje.
Faza podsumowująca:
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.
Praca domowa:
Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „W państwie wielkości prowincji. Rzeczpospolita po II rozbiorze”.
Materiały pomocnicze:
Cegielski T., Kądziela Ł., Rozbiory Polski. 1772–1793–1795, Warszawa 1990.
Lord R.H., Drugi rozbiór Polski, Warszawa 1984.
Markiewicz M., Historia Polski 1492–1795, Kraków 2004.
Wskazówki metodyczne:
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.