Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: historia

Temat: Wojna ze Szwedami o wyzwolenie Rzeczypospolitej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy i rozszerzony

XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.

poziom podstawowy

Uczeń:

1) omawia konflikty wewnętrzne i zewnętrzne Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okresie panowania Wazów;

poziom rozszerzony

Uczeń:

1) wyjaśnia wewnętrzne i międzynarodowe uwarunkowania XVII‑wiecznych konfliktów Rzeczypospolitej Obojga Narodów;

2) przedstawia przebieg wojen toczonych przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVII w., z uwzględnieniem roli wybitnych dowódców i polityków, w tym: Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stefana Czarnieckiego, Jana III Sobieskiego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia przebieg potopu szwedzkiego ze szczególnym uwzględnieniem momentów przełomowych.

• ocenia skutki potopu szwedzkiego z różnych punktów widzenia.

• wyjaśnia, dlaczego polskie zwycięstwo można nazwać pyrrusowym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• opowiadanie nauczyciela,

• praca ze źródłami,

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• Smartfony lub stanowiska komputerowe.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom zapoznać się z tekstem e‑materiału (bez multimedium) i przygotować krótkie notatki dotyczące treści lekcji tak, aby mogli przedstawić je podczas zajęć.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele lekcji oraz wspólnie z nimi ustala kryteria sukcesu.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Rekapitulacja wtórna. Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli przyczyny rozpoczęcia konfliktów polsko‑szwedzkich w epoce nowożytnej. Wskazana osoba lub ochotnik udziela odpowiedzi, pozostałe osoby z klasy mogą uzupełniać brakujące informacje, a nauczyciel w razie konieczności koryguje odpowiedzi i udziela uczniom informacji zwrotnej.

2. Nauczyciel poleca uczniom odliczyć do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupa 1 i 4 – początek wojny i pierwsze zwycięstwa Szwedów,

• grupa 2 i 5 – postępowanie wojsk szwedzkich i punkt zwrotny w wojnie,

• grupa 3 i 6 – powrót Jana Kazimierza, polskie zwycięstwa i pokój w Oliwie.

4. Jeden z uczniów może zapisywać najważniejsze fakty na tablicy. Pozostali uczniowie mogą dopowiadać to, co uznają za ważne, a nie pojawiło się w relacjach odpowiadających uczniów. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Praca z mapą interaktywną. Nauczyciel dzieli zespół klasowy na grupy. W grupach uczniowie przygotowują krótkie teksty dotyczące przedstawienia skutków potopu szwedzkiego z punktu widzenia następujących postaci: członka miejskiego patrycjatu, zakonnika, rzemieślnika, kupca, mieszkańca podmiejskiej wsi.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy w grupach. Nauczyciel zachęca do dyskusji, zadając pytania: Dlaczego zwycięstwo Rzeczpospolitej w tej wojnie można nazwać pyrrusowym? Czy zgadzacie się z taką oceną?

2. Nauczyciel może polecić uczniom wykonanie wskazanych ćwiczeń, jeśli jest na to czas.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy.

Praca domowa:

Opracuj krótką notatkę biograficzną jednej z postaci kojarzących się z potopem szwedzkim: Stefana Czarnieckiego, Augustyna Kordeckiego, Jerzego Lubomirskiego.

Materiały pomocnicze:

M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2011.

W. Czapliński, Glosa do Trylogii, Wrocław 1974.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa interaktywna może być wykorzystana do przygotowania przez uczniów prezentacji przed lekcją – wtedy uczniowie dzielą się na pięć grup, a każda opracowuje prezentację ukazującą skutki potopu szwedzkiego z punktu widzenia członka miejskiego patrycjatu, zakonnika, rzemieślnika, kupca, mieszkańca podmiejskiej wsi. Prezentują je w ramach pkt. 5 fazy realizacyjnej.