Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Między bajką a science fiction. Czy Bajki robotów to opowieści tylko dla dzieci?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

6) odróżnia zamierzoną innowację językową od błędu językowego; określa funkcje innowacji językowej w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

1) odczytuje tekst w jego warstwie semantycznej i semiotycznej;

7) określa przemiany konwencji i ich przenikanie się w utworach literackich; rozpoznaje odmiany synkretyzmu (rodzajowego, gatunkowego) oraz interpretuje jego znaczenie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje problemy podejmowane w Bajkach robotów;
rozróżnia w opowiadaniach Lema elementy baśni i science fiction;
interpretuje problemy poruszane przez Lema w Bajkach robotów w kontekście współczesnej rzeczywistości
rozpoznaje cechy konwencji fantastycznej w Bajkach...;
definiuje pojęcie metatekstowości i określa jej rolę w tekście;
odróżnia gatunki: baśń i bajka.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” oraz z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: czym różni się bajka od baśni? Czy Bajki robotów są przeznaczone dla dzieci?

Faza realizacyjna

Nauczyciel poleca uczniom, aby wykonali indywidualnie polecenie 1 z sekcji „Ilustracja interaktywna”: Wynotuj, rozdzielając w zapisie, cechy poetyki i problematyki Bajek robotów Stanisława Lema. Do wykonania tego ćwiczenia pomocna będzie lektura tekstów z sekcji „Przeczytaj”.
Następnie uczniowie przechodzą do wykonania ćw. 1‑5. Pracują w parach, a po upływie wyznaczonego czasu weryfikują poprawność odpowiedzi pod kierunkiem nauczyciela.
Ćwiczenie 6 z sekcji „Sprawdź się” wykonują indywidualnie, przygotowując się do dyskusji nt.: Czy koncepcja elektroprzyjaciela ma jakieś przełożenie na współczesną ci rzeczywistość człowieka? Rozważ zagadnienie, zajmij stanowisko i sformułuj co najmniej trzy argumenty, którymi uzasadnisz swoją opinię. Następnie podejmują dyskusję, moderowaną przez nauczyciela, wykorzystując zgromadzone argumenty.
W ostatniej części tej fazy lekcji uczniowie najpierw wykonują ćw. 8, a następnie wymieniają się swoimi opiniami na temat twierdzenia: kosmos jest śmieszny. Nauczyciel wykorzystuje tę okazję do omówienia kwestii humoru, ironii i groteski, którymi posłużył się Lem.

Faza podsumowująca

Uczniowie wyznaczeni przez nauczyciela podsumowują wiadomości zdobyte podczas lekcji. Nauczyciel przypomina cele postawione na początku zajęć i wokół nich ogniskuje wypowiedzi uczniów.

Zadanie domowe

Wynalazca z bajki Przyjaciel Automateusza marzy o stworzeniu miniaturowych elektrogeniuszy. W jaki sposób powodzenie tego przedsięwzięcia wpłynęłoby na tradycyjne rozumienie i wartość geniuszu w ludzkiej kulturze? Określ i uzasadnij swoje stanowisko wobec tego problemu.

Materiały pomocnicze:

Serwis Lem.pl,
Stanisław Barańczak, Elektrycerze i cyberchanioły, „Nurt” 1972, nr 8,
Stanisław Grochowiak, Jaki śmieszny Lem, „Kultura” 1965, nr 39.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się