Autor: Bożena Święch

Przedmiot: język polski

Temat: ,,Co po nas zostanie?”- postawy i rozterki pokolenia Kolumbów.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

4) rozpoznaje w tekście środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki.

II Kształcenie językowe

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca.

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różne konteksty.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• Poznaje postawy oraz rozterki twórców pokolenia Kolumbów.

• Formułuje argumenty uzasadniające tezę.

• Rozpoznaje w wierszach Kolumbów środki artystycznego wyrazu.

• Wskazuje w wierszach Pieśń Tadeusza Borowskiego oraz Pokolenie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego cechy manifestu pokoleniowego.

• Definiuje pojęcia związane z tematem lekcji.

Strategie nauczania

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

• metoda poglądowa;

• rozmowa kontrolowana;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstami poetyckimi.

Formy zajęć

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego;

• analizowanie tekstów;

• samokształcenie.

Środki dydaktyczne

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;

• karta pracy.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy/rozdaje uczniom wydrukowane reprodukcje rysunku Krzysztofa Kamila Baczyńskiego pt. Pokolenie i prosi o interpretacje sceny ukazanej przez autora.

2. Uczniowie określają temat rysunku i sposób jego ujęcia. Przykładowo:

• młodzi ludzie przed lustrem;

• symbolika odbicia w lustrze,

• swobodne pozy, fryzury, gesty młodych mężczyzn przed lustrem,

• równy szereg, w którym ustawione są odbicia w lustrze,

• hełmy, czaszki, ślady po kulach, mundury‑znaki wojny i śmierci.

3. Nauczyciel podsumowuje uczniowskie wypowiedzi i podaje cel oraz temat lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel odczytuje głośno cytat z listu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego napisanego w 1938 roku do koleżanki: Odwalić maturę, zwiedzić Włochy, Egipt.

2. Nauczyciel prosi, aby uczniowie na podstawie rysunki i cytatu nazwali potrzeby życiowe młodych, którzy urodzili się w wolnej Polsce.

3. Uczniowie czytają zamieszczone w e- materiale cytaty z wypowiedzi Lesława Bartelskiego i Kazimierza Wyki i na ich podstawie redagują wstępną definicję pokolenia Kolumbów.

W definicji uwzględniają:

• genezę nazwy pokolenia,

• charakterystykę okresu ich życia przed wybuchem wojny,

• wpływ wojny na losy pokolenia,

• odwołania do biografii konkretnych twórców należących do Kolumbów..

4. Wybrani uczniowie głośno odczytują swoją wstępną definicję.

5. Nauczyciel proponuje uczniom zapoznanie się z animacją zamieszczoną w e- materiale i wysłuchanie komentarza czytanego przez lektora. Każdy uczeń wybiera z multimedium trzy elementy, którymi uzupełnia swoją wstępną definicję Kolumbów. Przykładowo:

• z pokoleniem urodzonym w wolnej Polsce wiązano liczne nadzieje,

• przyszli na świat w czasie wolności,

• stali się świadkami i ofiarami zagłady,

• przeżywali swoją młodość w przeświadczeniu, że śmierć może przyjść każdego dnia,

• w swojej twórczości reinterpretowali romantyczną tradycję.

6. Nauczyciel prosi, aby dwaj wybrani uczniowie głośno odczytali Pieśń Tadeusza Borowskiego i Pokolenie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Po wysłuchaniu wierszy uczniowie wypełniają kartę pracy (wzór w e‑materiale). Uczniowie:

• przypominają, czym jest historiozofia ( korzystają ze słownika w e- materiale),

• ustalają tezę historiozoficzną w wierszach i dobierają cytaty, które służą jej uzasadnieniu,

• wskazują środki artystycznego wyrazu służące podkreśleniu tragizmu pokolenia,

• konfrontują efekty swojej pracy z realizacją zaproponowaną w e‑materiale.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel proponuje, aby każdy uczeń ponownie zredagował definicję pokolenia Kolumbów i uwzględnił w niej te cechy generacji, które poznał w czasie lekcji.

2. Odczytanie kilku definicji i porównanie ich z definicjami zredagowanymi na początku zajęć stanowi formę ewaluacji.

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiałów polecenie pracy domowej do wyboru.

1. Przeczytaj uważnie treść odczytu, w którym Maria Dąbrowska wypowiedziała się na temat roli poezji w polskiej historii. Rozpoznaj tezę i dwa popierające ją argumenty.

2. Zredaguj wypowiedź argumentacyjną, w której udowodnisz, że tragizm generacyjny Konradów i Kolumbów ma cechy wspólne. Odwołaj się do wybranych utworów literackich.

Wypowiedź powinna liczyć co najmniej 300 słów.

Materiały pomocnicze

Wiesław Budzyński, Warszawa Baczyńskiego, Warszawa, 2004 r.

Wiesław Budzyński, Taniec z Baczyńskim: historia miłości Barbary i Krzysztofa Baczyńskich, Poznań, 2001 r.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

W fazie realizacyjnej lekcji należy wykorzystać prezentację multimedialną i nagrany komentarz lektora. Multimedium można też wykorzystać w czasie lekcji dotyczącej analizy tragizmu generacji Konradów.