Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Pogrzeb kapitana Meyznera Juliusza Słowackiego jako przykład wiersza żałobnego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

interpretuje wiersz J. Słowackiego Pogrzeb kapitana Meyznera,
wskazuje w utworze cechy liryki funeralnej,
porównuje dwa teksty poetyckie, w których występuje motyw śmierci bohatera,
wyjaśnia cel deheroizacji bohatera narodowego dokonanej przez poetę,
porównuje wymowę wiersza Słowackiego z obrazem Władysława Podkowińskiego pt. Marsz żałobny.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
metoda aktywizująca - spacer klasowy.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z informacjami zawartymi w sekcji „Przeczytaj” oraz wysłuchanie miniwykładu prof. Kuziaka, który pozwoli im zapoznać się z kontekstem biograficznym dotyczącym bohatera wiersza J. Słowackiego. Zainteresowane osoby mają za zadanie wyszukać w dostępnych źródłach przykłady muzycznych utworów żałobnych.
Recytacja. Chętna lub wybrana osoba przygotowuje głośne czytanie utworu poetyckiego Pogrzeb kapitana Meyznera, z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy treści zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Przybliżenie przez nauczyciela tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.
Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Poleca, by uczniowie przypomnieli literackie przykłady utworów żałobnych. Zadaje pytania: Jaki był cel tworzenia elegii czy trenów? Jakie zasady rządziły tymi gatunkami? Dobrym uzupełnieniem wstępnej dyskusji są polecenia 2 i 3 z sekcji „Prezentacja TED”, które uczniowie wykonują w parach, a nauczyciel weryfikuje poprawność ich odpowiedzi.

Faza realizacyjna:

Odczytanie tekstu literackiego z elementami interpretacji aktorskiej. Wybrana przed lekcją osoba prezentuje recytację utworu: Pogrzeb kapitana Meyznera. Tłem do odczytania wiersza są przygotowane przez uczniów muzyczne utwory żałobne.
Następnie nauczyciel prosi, by uczniowie, na podstawie lektury e‑materiału, określili kontekst biograficzny dotyczący bohatera wiersza Słowackiego. Później, w parach, wykonują polecenie 1 z sekcji „Prezentacja TED”.
W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie pracują indywidualnie. Wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” wybrane przez nauczyciela. Warto zwrócić uwagę na ciekawe ćwiczenie dotyczące interpretacji tekstu (8) i ćwiczenie 9, którego celem jest porównanie obrazu Władysława Podkowińskiego Marsz żałobny z wierszem Pogrzeb kapitana Meyznera

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np. Jaki obraz postaci kapitana Meyznera prezentuje wiersz Juliusza Słowackiego? Jakie cechy posiada liryka funeralna?
Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Praca domowa zaproponowana w e‑materiale.

Materiały pomocnicze:

Jerzy Zdrada, Wielka Emigracja po Powstaniu Listopadowym, Warszawa 1987.
Jarosław Maciejewski, Nieznany pierwodruk i nieznany adresat wiersza Słowackiego, „Pamiętnik Literacki” 1953, 44/1.
Iwona Drobczuk‑Zwolińska, Dwie śmierci romantyczne (Jacek Soplica z „Pana Tadeusza” i kapitan Meyzner z „Pogrzebu kapitana Meyznera” Juliusza Słowackiego), „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie” 2003, z. IX.
Maria Janion, Reduta. Polska poezja niepodległościowa, Kraków 1979.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja TED” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się