Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Doskonały anonim homo sapiens. Kim jest bohater Małej apokalipsy Tadeusza Konwickiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

7) rozumie pojęcie groteski, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej artystyczny i wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

12) rozumie pojęcie aluzji literackiej, rozpoznaje aluzje w utworach i określa ich znaczenie w interpretacji utworów;

Lektura obowiązkowa

23) Tadeusz Konwicki, Mała apokalipsa;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

interpretuje fragmenty Małej apokalipsy Tadeusza Konwickiego;
charakteryzuje głównego bohatera powieści – everymana;
zna kontekst historyczny i społeczno‑polityczny (realizm socjalistyczny), w którym rozgrywają się wydarzenia opisane w Małej apokalipsie;
określa związek pomiędzy sposobem kreacji głównego bohatera powieści Konwickiego a przekonaniami samego autora;
dostrzega powiązania między tekstami literackimi z różnych epok opisującymi postawy polskich inteligentów;
formułuje samodzielne argumenty i wnioski w pracy pisemnej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Doskonały anonim homo sapiens. Kim jest bohater Małej apokalipsy Tadeusza Konwickiego”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 4 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

Odpowiedź na pytanie z ćw. 4: Czy można uznać głównego bohatera Małej apokalipsy za bohatera tragicznego? powinna służyć do rozpoczęcia dyskusji otwierającej lekcję. Nauczyciel prosi uczniów, by przedstawili przygotowane wcześniej argumenty, moderuje dyskusję.
Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat i cele zajęć. Prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

Po wstępnej dyskusji uczniowie przystępują do wykonania (w parach) polecenia nr 1 towarzyszącego schematowi interaktywnemu. Jedna osoba formułuje pytania, druga poszukuje na nie odpowiedzi. Korzystają z tekstu zamieszczonego w sekcji „Przeczytaj”, podpierają się także cytatami wykorzystanymi w schemacie interaktywnym. Nauczyciel prosi wybraną parę o zaprezentowanie wyników jej pracy i ocenia ją.
Później uczniowie łączą się w 4‑osobowe zespoły, w których wykonują następujące polecenia z sekcji „Sprawdź się”: 1, 2, 5 i 6. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel sprawdza efekty ich pracy.
Nauczyciel poleca uczniom, by przypomnieli sobie postaci inteligentów w literaturze polskiej różnych epok. Być może warto najpierw sprecyzować, kim jest inteligent. Następnie nauczyciel prosi, by uczestnicy zajęć wykonali indywidualnie ćw. 7 i 8.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej lekcję uczniowie odpowiadają na najważniejsze pytanie lekcji: Kim jest bohater Małej apokalipsy T. Konwickiego. Notują (w formie prostej mapy myśli) pomysły własne i innych uczestników zajęć. Nauczyciel może ocenić aktywność uczniów.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pracę domową z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Wywiad Tadeusz Konwicki o swojej twórczości, 1990, Ninateka
Mała apokalipsa, radiowa interpretacja jednego z najtrafniejszych portretów smutnej i pełnej paradoksów rzeczywistości socjalistycznej Polski, Adam Ferency, Ninateka
Polska Kronika Filmowa nr 1/1991, wydanie w całości poświęcone Pałacowi Kultury

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się