Autor: Grzegorz Samotiuk

Przedmiot: Historia

Temat: Kultura i oświata na ziemiach polskich w latach 1815–1830

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia najważniejsze polskiej instytucje kultury i oświaty funkcjonujące w latach 1815–1830;

• identyfikuje osoby związane z polską oświatą i kulturą po 1815 r.;

• wskazuje cechy funkcjonowania polskiej kultury i oświaty w każdym z zaborów;

• umiejscawia na mapie najważniejsze ośrodki kultury i oświaty;

• wymienia problemy, jakim musieli stawić czoła ludzie kultury i nauki w każdym z zaborów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Na jego podstawie przygotowują się do lekcji.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat zajęć i cele lekcji, ustala kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca jednemu z uczniów, aby zaproponował swoje skojarzenia z tematem lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Rekapitulacja wtórna. Nauczyciel poleca, aby wskazane osoby (lub ochotnicy) opisały sytuację ziem polskich po kongresie wiedeńskim (w Galicji, Rzeczypospolitej Krakowskiej, Wielkim Księstwie Poznańskim, Królestwie Polskim i Ziemiach Zabranych), a także najważniejsze zagadnienia związane z rozwojem polskiej edukacji i kultury na ziemiach polskich pod zaborami. Nauczyciel weryfikuje odpowiedzi, uzupełnia je w razie konieczności o istotne informacje.

2. Praca z multimedium („Prezentacja multimedialna”). Uczniowie zapoznają się z multimedium, a nauczyciel dzieli ich na cztery lub osiem grup (w zależności od liczebności klasy). Każda z grup na podstawie informacji zawartych w prezentacji ma za zadanie przedstawić najważniejsze polskie ośrodki naukowe i kulturalne w latach 1815‑1830:

• grupa 1 i 5 – Królestwo Polskie,

• grupa 2 i 6 – Galicja i Kraków,

• grupa 3 i 7 – Poznań i okolice,

• grupa 4 i 8 – Ziemie zaboru rosyjskiego.

3. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciele grup prezentują efekty swojej pracy. Nauczyciel omawia pracę każdej z grup i podsumowuje zadanie.

4. Uczniowie rozwiązują indywidualnie ćwiczenia 4 oraz 6 z sekcji „Sprawdź się”. Porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

Faza podsumowująca:

1. Burza mózgów. Uczniowie zastanawiają się, w jakim stopniu rozwój życia naukowego i kulturalnego po zlikwidowaniu Księstwa Warszawskiego wpływał na życie Polaków pod zaborami. Uczniowie podają swoje propozycje, nauczyciel je omawia.

2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

Praca domowa:

Wybierz polskiego przedstawiciela oświaty bądź kultury działającego w latach 1815–1830 pod zaborami. Poszukaj bardziej szczegółowych informacji o tej postaci i sporządź w formie plakatu jej profil, wzorując się na profilach w mediach społecznościowych (na Facebooku, Instagramie itp.).

Materiały pomocnicze:

A. Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Kraków 2001.

J. Topolski, Zarys dziejów Polski, Warszawa 1986.

E. Słodkowska, Produkcja i rozprowadzanie wydawnictw w Królestwie Polskim w latach 1815–1830, Warszawa 2003.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać prezentację multimedialną, przygotowując przed lekcją swoje własne prace dotyczące najważniejszych polskich ośrodków naukowych i kulturalnych w latach 1815–1830. Wówczas prezentują swoje prace w trakcie fazy realizacyjnej, na miejsce pkt 2.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja Narodowy Teatr Wielki; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja Uniwresytet Franciszkański; lic. CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja Biblioteka Czartoryskich; lic. CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 - Ilustracja Biblioteka Działyńskich; lic. CC BY‑SA 4.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Jerzy Samuel Bandtkie; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Jerzy Beniamin Flatt; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Edward Raczyński; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja Stanisław Kostka Potocki; domena publiczna, Wikimedia Commons.