Scenariusz lekcji

Autor: Alicja Kasińska

Przedmiot: biologia

Temat: Krew – specjalny rodzaj tkanki łącznej

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

V. Budowa i fizjologia człowieka.
1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu człowieka. Uczeń:
1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Zakres rozszerzony

XI. Funkcjonowanie zwierząt.
1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu zwierzęcego. Uczeń:
1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje na zdjęciu mikroskopowym elementy morfotyczne krwi;

• omawia rolę erytrocytów, leukocytów i trombocytów krwi oraz składników osocza;

• wykazuje związek między budową składników krwi a ich funkcją.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe).

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiałów źródłowych;

• obserwacja zdjęć mikroskopowych zamieszczonych w e‑materiale;

• pogadanka;

• „runda bez przymusu”.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• mapa myśli/pojęć;

• tablica interaktywna;

• kartki z zadaniami do pracy w grupach.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Wybrany uczeń definiuje pojęcie tkanki.

2. Wszyscy uczniowie czytają wprowadzenie do e‑materiału pt. „Krew – specjalny rodzaj tkanki łącznej”.

3. Chętni odpowiadają na pytania zadane przez nauczyciela:

   • Jakie płyny krążą w organizmie człowieka?

   • Jakie pełnią funkcje?

   • Jaki jest ich skład? Krótkie wypowiedzi uczniów odzwierciedlają stan ich wiedzy i są punktem wyjścia do realizacji celów lekcji.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie analizują tabelę zamieszczoną w tekście głównym, przedstawiającą klasyfikację i prawidłowe wartości liczbowe elementów morfotycznych krwi człowieka (zob. sekcja „Przeczytaj”). Następnie wybrane osoby formułują wnioski dotyczące wartości ilościowych składników krwi (np. „Najbardziej licznymi składnikami krwi są krwinki czerwone (erytrocyty), a namniej – krwinki białe (leukocyty), które jednak stanowią najbardziej zróżnicowaną grupę wśród elementów morfotycznych krwi”). Nauczyciel weryfikuje poprawność wniosków.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i rozdaje im kartki z zadaniami do wykonania (zob. materiały pomocnicze).

3. Uczniowie, pracując w grupach, na podstawie e‑materiału wykonują zadania dotyczące poszczególnych składników krwi:

   • grupa I wykonuje mapę pojęć przedstawiającą skład osocza oraz opisuje, jaką pełni rolę;

   • grupa II opisuje cechy budowy erytrocytu, rozumianej jako wyraz specjalizacji do pełnionej funkcji. Przygotowuje także porównanie erytrocytów ssaków z erytrocytami płazów i wyjaśnia, które komórki pełnią swoją funkcję bardziej wydajnie.

   • grupa III przedstawia klasyfikację leukocytów i omawia ich główne funkcje. Ponadto na wybranym przykładzie leukocytu wykazuje związek jego budowy z pełnioną funkcją;

   • grupa IV opisuje trombocyty i wyjaśnia, jaką pełnią funkcję. Uzasadnia, dlaczego płytki krwi i dojrzałe krwinki czerwone nie mogą się dzielić.

4. Uczniowie prezentują wyniki pracy, posługując się zdjęciami mikroskopowymi zamieszczonymi w e‑materiale, ilustracjami oraz mapą pojęć. Nauczyciel sprawdza, czy zadania zostały wykonane prawidłowo, koryguje ewentualne błędy.

5. Uczniowie zapoznają się z fragmentami e‑materiału poświęconymi tematowi limfy i hemolimfy. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel proponuje im ćwiczenie „runda bez przymusu”, w czasie którego będzie zwracać się do każdego ucznia z prośbą o zabranie głosu na zadany temat. Uczniowie, którzy nie bedą chcieli udzielić odpowiedzi, muszą wypowiedzieć słowo „pasuję”. Chętne osoby wymieniają najpierw podobieństwa występujące między limfą, hemolimfą oraz krwią (pierwsza runda), a następnie właściwe dla nich różnice (runda druga). Nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi uczniów.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 10: analizują wyniki krwi trzech pacjentów, ustalają ich zgodność z normami.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie wykonują polecenie 1 i 2 zamieszczone w sekcji „Mapa myśli”: uzupełniają mapę myśli o brakujące składniki krwi, a następnie wskazują ich funkcje.

2. Uczniowie dokonują autoewaluacji własnej pracy, kończąc zdanie: „Od dziś wiem, że…”.

Praca domowa:

Dla wszystkich: Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 9.

Dla chętnych: Wykonaj polecenie 3.1 oraz 3.2, zamieszczone w sekcji „Mapa myśli”.

Materiały pomocnicze

Zadania do pracy w grupach – plik do pobrania.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy myśli:

Nauczyciel może wykorzystać mapę myśli podczas fazy wstępnej, aby uporządkować wiedzę uczniów, zdobytą na wcześniejszych etapach nauczania. Może ją również polecić uczniom do pracy własnej przed lekcją.