Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Rozwój handlu w Europie w XVI - XVII wieku. Centra gospodarcze kontynentu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia zmiany, jakie nastąpiły w gospodarce europejskiej w XVI i XVII w.;

• omawia, kiedy i dlaczego centrum gospodarcze Europy przesunęło się z południa na północ kontynentu;

• podaje przykłady najważniejszych centrów gospodarczych oraz tych miast czy portów, które straciły na znaczeniu;

• tłumaczy czynniki, którym Holandia zawdzięczała swoją pozycję gospodarczą w XVII w.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela na tablicy tematu oraz celów lekcji, a następnie określenie kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel prosi jedną osobę, aby przypomniała, jak wyglądała gospodarka średniowieczna. Jak przebiegały szlaki handlowe? Czym handlowano? Które centra gospodarcze odgrywały najważniejszą rolę i dlaczego? Wybrany uczeń (lub ochotnik) udziela odpowiedzi, nauczyciel może dopowiadać ważne informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel omawia przyczyny zmian zachodzących w gospodarce i lokalizacji istotnych centrów handlowych w Europie. Wspomina o odkryciach geograficznych, ekspansji imperium osmańskiego i utracie znaczenia przez miasta włoskie. Podkreśla rosnące znaczenie północy Europy, a zwłaszcza miast holenderskich.

2. Praca z multimedium („Film”). Jako uzupełnienie tej części wykładu nauczyciel odtwarza uczniom wypowiedź eksperta dotyczącą zmian w handlu europejskim na przykładzie losów Wenecji. Uczniowie zapoznają się z multimedium, a następnie w parach wykonują polecenie 2: wymieniają zagrożenia, z jakimi borykała się Wenecja w omawianym okresie. Wybrana para prezentuje odpowiedź, pozostali uczniowie mogą dopowiadać istotne według nich kwestie.

3. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 3: opisują, w jaki sposób gospodarki państw europejskich starały się dostosować do zmian wywołanych odkryciami geograficznymi i rywalizowały o rynki zbytu.

4. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”. Następuje wspólne omówienie odpowiedzi.

5. Nauczyciel omawia handel w strefie bałtyckiej oraz rolę, jaką w nim odgrywała Rzeczpospolita. Poleca, aby uczniowie zapoznali się z mapą interaktywną, a następnie indywidualnie wykonali polecenie 1: „Wymień towary, jakie eksportowała Rzeczpospolita. Kto był jej konkurentem?”. Wybrany uczeń udziela odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak w XVI i XVII w. zmienił się punkt ciężkości gospodarki europejskiej i które centra zaczęły odgrywać wiodącą rolę? Jakie czynniki o tym zadecydowały? Czy te zmiany były korzystne dla Rzeczypospolitej? Prosi jedną osobę o podsumowanie, inna może zapisywać najważniejsze punkty na tablicy.

2. Prowadzący omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj polecenia 2 i 3 dołączone do mapy interaktywnej.

Materiały pomocnicze:

S. Grzybowski, Wielka Historia Świata, t. 6, Narodziny świata nowożytnego 1453–1605, Warszawa 2005.

K. Mikulski, J. Wijaczka, Historia powszechna. Wiek XVI–XVIII, Warszawa 2012.

Z. Wójcik, Historia powszechna. Wiek XVI–XVII, wyd. 12, Warszawa 2012.

A. Wyczański, Historia powszechna. Wiek XVI, Warszawa 1987.

Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Mapa interaktywna”, aby przygotować się do późniejszej pracy.