Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Panie! czymże ja jestem przed Twoim obliczem? – mistyczna tajemnica cierpienia w Widzeniu Księdza Piotra

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele lekcji. Uczeń:

charakteryzuje postać Księdza Piotra na podstawie fragmentów III cz. Dziadów,
interpretuje Widzenie Księdza Piotra, odwołując się do symboliki biblijnej,
porównuje postawy Konrada i Księdza Piotra wobec Boga i cierpienia,
formułuje pisemną wypowiedź argumentacyjną na temat relacji między wolnością a moralnością w odniesieniu do III cz. Dziadów.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Panie! czymże ja jestem przed Twoim obliczem? – mistyczna tajemnica cierpienia w Widzeniu Księdza Piotra”. Następnie prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z fragmentem utworu dramatycznego w e‑materiale: Dziady. Poema, scena V: Widzenie Księdza Piotra. Uczniowie powinni utwór przeczytać i przygotować się do jego omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić tekst w kontekście historycznoliterackim.
Ponadto nauczyciel poleca uczniom wysłuchanie nagrania z sekcji „Audiobook” dotyczącego mesjanizmu.

Faza wprowadzająca:

Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.
Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Prosi o przypomnienie wymowy Wielkiej Improwizacji i postawy Konrada wobec Boga. Następnie zadaje pytanie: jaką perspektywę otwiera klęska Konrada? Jak wpisuje się w tę perspektywę widzenie Księdza Piotra? Uczniowie udzielają swobodnych odpowiedzi. Nauczyciel kieruje rozmowę w stronę motywu Polski jako Chrystusa narodów. Dlaczego to właśnie Ksiądz Piotr został obdarzony łaską zrozumienia sensu cierpienia ojczyzny? Uczniowie odwołują się do tekstu krytycznoliterackiego A. Witkowskiej i R. Przybylskiego. W dyskusji powinien pojawić się termin „mesjanizm”.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi, by uczniowie wykonali w parach polecenie 2 z sekcji „Audiobook” i ćw. 2 z sekcji „Sprawdź się”. W ten sposób dokonają charakterystyki postaci Księdza Piotra. W drugiej części tej fazy lekcji, poświęconej charakterystyce bohaterów, uczestnicy zajęć wykonują ćw. 3, które polega na porównaniu postaw Konrada i Księdza Piotra.
Prowadzący wyświetla na tablicy interaktywnej tekst D. Kosińskiego Teatra polskie. Prosi wybraną osobę o jego głośne odczytanie. Następnie wyświetla kolejne pytania z quizu zamieszczonego pod tekstem D. Kosińskiego. Uczniowie odpowiadają swobodnie, nauczyciel moderuje dyskusję.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel poleca uczniom, by wykonali samodzielnie następujące ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”: 4‑8. Sprawdza poprawność udzielonych odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej nauczyciel może zadać pytanie: czy motyw Polski jako mesjasza, Chrystusa narodów jest żywy we współczesnej świadomości Polaków? Czy znacie przykłady jego realizacji w przestrzeni społecznej? Czy przekonanie o przynależności do narodu wybranego niesie, według was, jakieś zagrożenia?

Praca domowa:

Ćwiczenie 9 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Maria Janion, Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś?, Warszawa 1996.
Ryszard Przybylski, Alina Witkowska, Romantyzm, Warszawa 2002.
Fragmenty teatralnych interpretacji Wielkiej Improwizacji i Widzenia Księdza Piotra.
Fragmenty filmu Lawa w reż. T. Konwickiego.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się