Dla nauczyciela
Scenariusz
Autor
Learnetic
Temat zajęć
Wymieranie gatunków i jego konsekwencje
Grupa docelowa
Szkoła ponadpodstawowa, biologia
Ogólny cel kształcenia:
Zapoznanie z przyczynami wymierania gatunków oraz z metodami przeciwdziałania współczesnemu wymieraniu gatunków.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
1) porozumiewanie się w języku ojczystym,
2) kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne,
4) umiejętność uczenia się.
Cele (szczegółowe) operacyjne
Uczeń:
opisuje główne przyczyny współczesnego wymierania zwierząt i roślin;
podaje przykłady gatunków wymarłych i zagrożonych wyginięciem współcześnie w Polsce i na świecie;
przedstawia na wybranym przykładzie rośliny lub zwierzęcia proces zmian prowadzący do wymierania gatunków;
wskazuje konsekwencje współczesnego wymierania gatunków roślin i zwierząt;
omawia metody przeciwdziałania współczesnemu wymieraniu gatunków
.
Metody/techniki kształcenia:
podające (pogadanka)
problemowe (dyskusja dydaktyczna)
programowane (praca z użyciem programów komputerowych i zasobów sieci internatowej)
Formy organizacji pracy:
indywidualna
zbiorowa
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca:
Czynności organizacyjne. Podanie tematu lekcji.
Nauczyciel pyta, jak uczniowie rozumieją termin wymieranie i, w powiązaniu z ich odpowiedziami, przedstawia definicję masowego wymierania gatunków.
Następnie nauczyciel informuje uczniów, że będą na lekcji poszukiwali przyczyn współczesnego wymierania gatunków i omawia przebieg lekcji.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel pyta uczniów, jakie znają gatunki wymarłych roślin i zwierząt na świecie i w Polsce oraz czy wiedzą dlaczego wymarły. Pyta również, czy znają jakieś gatunki, które wymarły w XXI w. Po wysłuchaniu odpowiedzi nauczyciel informuje uczniów, że ich zadaniem podczas lekcji będzie określenie przyczyny mającej największy wpływ na trwający współcześnie proces masowego wymierania gatunków.
Nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie w internecie materiałów na temat współczesnego wymierania gatunków (przykładowe źródła: Ostatnie wymieranie. Powstrzymać wielkie znikanie gatunków!, http://www.national‑geographic.pl/przyroda/ostatnie -wymieranie, dostęp: 29.08.2018 r.; Wymieranie gatunków, http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/96/masowe‑wymieranie‑gatunkow, dostęp: 29.08.2018 r.; Jak obronic przyrodę, http://archiwum.wiz.pl/1999/99013000.asp, dostęp: 29.08.2018 r.). Na ich podstawie uczniowie w grupach kilku osobowych przygotowują „ranking” przyczyn współczesnego wymierania gatunków, szeregując je zgodnie z zaczerpniętą ze źródeł wiedzą.
Następnie uczniowie oglądają film Wymieranie gatunków.
Po scenie prezentującej powstanie Pangei nauczyciel zatrzymuje odtwarzanie filmu i daje uczniom do obejrzenia skamieniałości z okresu permu (ewentualnie grafiki prezentujące takie skamieniałości). Następnie wznawia odtwarzanie filmu.
Po scenie omawiającej przyczynę wymierania w kredzie nauczyciel ponownie zatrzymuje odtwarzanie filmu i prosi uczniów o wskazanie krótkotrwałych skutków uderzenia planetoidy w powierzchnię oceanu: (gigantyczne trzęsienie ziemi, fale tsunami i pożary obejmujące ogromne obszary). Następnie wznawia odtwarzanie filmu.
Po scenach omawiających nadmierną eksploatację dzikich populacji i wyniszczające polowania, nauczyciel zatrzymuje kolejny raz odtwarzanie filmu i pyta uczniów, czy widzieli kiedyś stoiska z pamiątkami w postaci martwych zwierząt i ludzi kupujących tego typu pamiątki z zagranicznych podróży. Czy zdają sobie sprawę, że wiele z tych „pamiątek” to zagrożone wymarciem gatunki, a kupowanie ich jest karane przez prawo? Następnie wznawia odtwarzanie filmu.
Po zakończeniu filmu nauczyciel prosi uczniów o zapisanie na tablicy, w tabeli wszystkich przyczyn współczesnego wymierania gatunków jakie zawarli w swoim „rankingu”, wraz z miejscem, które zajęłą każda z przyczyn. Gdy wszystkie grupy wypełnią tabelę nauczyciel podsumowując ranking inicjuje dyskusję. Uczniowie mają w niej wskazać i uzasadnić, która z przyczyn jest najbardziej istotna.
Następnie uczniowie indywidualnie wykonują zadania interaktywne z e‑materiału. Po zakończeniu wykonywania zadań, pod nadzorem nauczyciela, omawiają najtrudniejsze odpowiedzi do zadań.
Następnie nauczyciel wybiera uczniów do przedstawienia informacji z pracy domowej przygotowanej do tematu o ochronie gatunkowej roślin i zwierząt w Polsce, na temat banków genów, banków nasion i hodowli zachowawczej w ogrodach botanicznych i zoologicznych.
Faza podsumowująca:
Uczniowie podsumowują lekcję, odpowiadając na pytanie nauczyciela: czy współczesne masowe wymieranie gatunków, przedstawione w trakcie lekcji, może wpłynąć negatywnie na funkcjonowanie środowiska naturalnego Ziemi i na życie człowieka?
Praca domowa:
Uczniowie indywidualnie przygotowują pisemną informację na temat perspektyw klonowania ginących gatunków roślin oraz zwierząt; na podstawie informacji z internetu, prasy i literatury.
Metryczka
Tytuł
Wymieranie gatunków i jego konsekwencje
Temat lekcji z e‑podręcznika, do którego e‑materiał się odnosi
2. Różnorodność biologiczna i jej zagrożenia.
2.6 Wymieranie roślin.
2.7 Wymieranie zwierząt.
Przedmiot
Biologia
Etap edukacyjny
Szkoła ponadpodstawowa
Podstawa programowa
Uczeń:
opisuje różnorodność biologiczną na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym; wskazuje przyczyny spadku różnorodności genetycznej, wymierania gatunków, zanikania siedlisk i ekosystemów;
podaje przykłady kilku gatunków, które są zagrożone lub wyginęły wskutek nadmiernej eksploatacji ich populacji;
Nowa podstawa programowa
Ewolucja. Uczeń:
przedstawia rodzaje zmienności i wykazuje znaczenie zmienności genetycznej w procesie ewolucji
;
porządkuje chronologicznie wydarzenia z historii życia na Ziemi; wykazuje, że zmiany warunków środowiskowych miały wpływ na przebieg ewolucji
.
Różnorodność biologiczna, jej zagrożenia i ochrona. Uczeń:
wykazuje wpływ działalności człowieka (intensyfikacji rolnictwa, urbanizacji, industrializacji, rozwoju komunikacji i turystyki) na różnorodność biologiczną
;
wyjaśnia znaczenie restytucji i reintrodukcji gatunków dla zachowania różnorodności biologicznej; podaje przykłady restytuowanych gatunków;
uzasadnia konieczność stosowania różnych form ochrony przyrody, w tym Natura 2000
.
Kompetencje kluczowe
Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 18.12.2006, Kompetencje kluczowe:
1) porozumiewanie się w języku ojczystym,
2) kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne,
4) umiejętność uczenia się.
Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia
Uczeń:
wymienia i opisuje główne przyczyny wymierania zwierząt i roślin;
podaje przykłady roślin i zwierząt wymarłych i zagrożonych wyginięciem w Polsce i na świecie;
przedstawia na wybranym przykładzie rośliny lub zwierzęcia proces zmian prowadzący do wymierania gatunków.