Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: filozofia

Temat: Stoicyzm dający spełnienie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

IX. Epikureizm i stoicyzm jako dwa paradygmaty etyki. Uczeń:

1) porównuje epikurejski hedonizm i stoicki perfekcjonizm jako zalążki (odpowiednio) konsekwencjalizmu i deontologizmu;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

II. Elementy historii filozofii.

1. Filozofia starożytna. Uczeń opanowuje następujące treści nauczania zawarte w podstawie programowej do filozofii zakresu podstawowego:

5) epikureizm i stoicyzm jako dwa paradygmaty etyki (punkt IX);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

• Zapoznasz się ze stoicką koncepcją stanu szczęśliwości.

• Przeanalizujesz stoickie rozumienie ludzkiej natury i wynikające z niej konsekwencje etyczne.

• Zrozumiesz znaczenie stoickiego pojęcia oikeiôsis.

• Zrozumiesz, czym w ujęciu epikurejczyków i stoików jest szczęście oraz jaką rolę w dążeniu do niego pełni cnota.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• analiza i interpretacja tekstów;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• burza mózgów;

• metoda śnieżnej kuli;

• praca z multimedium.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Stoicka droga spełnienia” z zaleceniem przeczytania jego treści przed lekcją. Uczestnicy zajęć mają za zadanie zapoznać się z multimedium w sekcji „Grafika interaktywna”.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Burza mózgów. Uczniowie zapisują na kartkach po trzy skojarzenia ze słowem – szczęście. Nauczyciel zadaje pytanie nakierowujące na relacje między nimi. Uczniowie wspólnie formułują potoczne pojęcie szczęścia.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel przechodzi do omówienia materiału. Prosi uczniów, aby wspólnie omówili różnice zachodzące pomiędzy systemami etyki zaproponowanymi przez Zenona z Kition i Epikura.

2. Każdy z uczniów wymyśla pytanie związane ze stoicką koncepcją stanu szczęśliwości, jakie chciałby zadać współczesnym stoikom. Propozycje pytań wyświetlane są na tablicy interaktywnej lub zostają zapisane na tablicy. Powinno ich być co najmniej 10.

3. Śniegowa kula. Od tego momentu lekcji uczniowie pracują metodą śnieżnej kuli. Po omówieniu propozycji pytań do współczesnego stoika dobierają się w pary i wybierają 8 pytań spośród zaproponowanych. Mogą również zmodyfikować pozostawione przez siebie pytania.

4. Następnie uczniowie łączą się w grupy czteroosobowe i wybierają 6 pytań. Procedura trwa aż do momentu, gdy pozostaną tylko dwie grupy i zostaną tylko dwa pytania, wówczas nauczyciel prosi o odczytanie dwóch propozycji pytań przez grupę pierwszą i drugą. Pytania te zostają zapisane na tablicy, następnie uczniowie głosują indywidualnie, wybierając tylko jedno spośród czterech pytań. W zależności od tego, które pytanie zostało wybrane (zdobyło najwięcej głosów), zostaje ono zadane grupie, której pytania nie wybrano. Drużyna ta musi odpowiedzieć na pytanie, wcielając się w rolę współczesnego stoika.

5. Realizacja zadań interaktywnych z e‑materiału wskazanych przez nauczyciela. Preferowane ćwiczenia od 3 do 7.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.

• Jakie są główne podobieństwa między stanowiskami Zenona z Kition i Epikura?

• Podaj przykłady ilustrujące deontologię i konsekwencjalizm w etyce.

2. Wybrany lub chętny uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Stwórz notatkę na temat: Jak wypracowane podczas lekcji pojęcie szczęścia odnosi się do ujęć: stoickiego i epikurejskiego. Zastanów się, czy omówione zagadnienia wpłynęły na twoje pojmowanie szczęścia.

Materiały pomocnicze:

• Łukasz Marcińczak, Stoicki mędrzec, czyli apostoł Rozumu, „Colloquia Communia” 2003, nr 1, s. 224‑239. 

• Tomasz Mazur, Współczesna praktyka stoicka, „Przegląd Filozoficzny” 2010, nr 2, s. 235‑250. 

• Tomasz Mazur, O stawaniu się stoikiem. Czy jesteście gotowi na sukces?, Warszawa 2014.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą zapoznać się z treścią grafiki przed lekcją, a na zajęcia przychodzą ze swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi stoickiej koncepcji drogi do stanu szczęśliwości.