Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: Styl Biblii

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych; wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzujaca;

Zakres rozszerzony

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

3) rozpoznaje nawiązania do tradycji biblijnej i antycznej w kulturze współczesnej;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

Cele operacyjne. Uczeń:

• określa okoliczności powstania Biblii;

• definiuje gatunki biblijne;

• charakteryzuje styl biblijny;

• rozpoznaje typy wypowiedzeń i środki stylistyczne zastosowane we fragmentach biblijnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda poglądowa;

• rozmowa kontrolowana;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• mapa myśli;

• analiza porównawcza fragmentów.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego;

• samokształcenie.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;

Przebieg zajęć:

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę z uczniami, stawiając pytanie: Czy styl dzieła może być jednorodny, jeśli zostało ono napisane przez kilkudziesięciu autorów żyjących na przestrzeni tysiąca lat? Wydaje się to być niemożliwe, ale Biblia jest takim dziełem. Jej styl jest rozpoznawalny, charakterystyczny, posiadający stałe cechy. Uczniowie zapoznają się z sekcją: „Przeczytaj” (w e‑materiale).

2. Uczniowie w grupach opracowują na podstawie e‑materiału i innych źródeł plansze dotyczące jednego zagadnienia związanego z lekcją o stylu biblijnym:

Grupa 1. Biblia jako dzieło wielu autorów i trzech języków

Grupa 2. Gatunki biblijne

Grupa 3. Style biblijne

Grupa 4. Cechy stylu biblijnego

Uczniowie wraz z nauczycielem urządzają w klasie ekspozycję swoich prac.

3. Uczniowie na podstawie e‑materiału (sekcja „Przeczytaj”) uzupełniają schemat interaktywny oraz zastanawiają się nad tym, które z wymienionych gatunków biblijnych mają ściśle religijny charakter, a które mogą przekazywać także treści uniwersalne, świeckie, oraz czy temat dzieła determinuje dobór stylu.

4. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie sporządzają plan wycieczki do Pelplina. Zapisują w nim odpowiedzi na pytania: Co zobaczymy w muzeum diecezjalnym w Pelplinie? I dlaczego?

2. Nauczyciel dzieli zespół na grupy i każdej przypisuje na podstawie e‑materiału fragment Biblii i ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie analizują styl danego fragmentu. Po wykonaniu ćwiczenia wspólnie ustalają wnioski. Chętni zapisują je jako tezy szkicu interpretacyjnego.

Przydział fragmentów do grup uczniów oraz ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”:

Grupa I - Księga Rodzaju (ćwiczenia: 1, 2, 4, 5)

Grupa II - Księga Psalmów: Psalm 38[37] (ćwiczenie: 1, 3)

Grupa III - Księga Koheleta (ćwiczenia: 1, 6‑8)

Grupa IV - Ewangelia według św. Mateusza (ćwiczenie: 1, 9)

Grupa V - Apokalipsa św. Jana (ćwiczenie: 1, 10, 11)

Po przeczytaniu cytatów przywołanych z różnych ksiąg Starego i Nowego Testamentu uczniowie ustalają, które cechy fragmentów są najbardziej charakterystyczne dla stylu Biblii. Zwracają uwagę na dobór słów, długość i typ zdań, szyk wyrazów w zdaniach, zastosowanie środków stylistycznych oraz łączenie poszczególnych wypowiedzi. Dostrzegają, że w przytoczonych fragmentach Biblii można zauważyć m.in.:

• powtórzenia (w tym powtarzanie spójników),

• paralelizmy,

• symbole i alegorie,

• metafory i porównania,

• inwersje,

• krótkie zdania współrzędnie złożone, często rozpoczynane przez spójniki.

3. Po zakończeniu ćwiczenia uczniowie sporządzają mapę myśli, w której głównym hasłem jest styl biblijny.

Faza podsumowująca

Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.:

• Co sprawia, że styl biblijny jest tak charakterystyczny?

• W jakim celu pisarze (np. współcześni) stosują styl biblijny w swoich utworach?

Praca domowa

Wypisz cechy stylu biblijnego, które dostrzegasz w poniższych fragmentach. Każdą z cech potwierdź cytatem.

Materiały pomocnicze:

Erich Auerbach, Blizna Odyseusza, [w:] tegoż, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, tom I, Warszawa 1968.

Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego, red. Z. Adamek, S. Koziara Tarnów 1999.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać schemat interaktywny do analizy znanych im utworów literackich nawiązujących stylem do Biblii.