Dla nauczyciela
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Pierwotne i wtórne pokrywy lessowe.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I
PODSTAWA PROGRAMOWA
V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.
Uczeń: 3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia;
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
opisuje cechy lessu (skały pochodzenia eolicznego),
wyjaśnia rozmieszczenie pokryw lessowych na świecie,
charakteryzuje warunki powstawania pierwotnych i wtórnych pokryw lessowych,
przedstawia bezpośrednie i pośrednie znaczenie pokryw lessowych.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: burza mózgów, dyskusja, plakat/poster, metody operatywne (praca z tekstem e‑materiału, mapą, fotografią, multimedium)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca na forum klasy
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, atlas geograficzny, ścienna mapa fizyczna świata, mapa fizyczna Polski
Materiały pomocnicze
M. Klimaszewski, Geomorfologia, Warszawa PWN 1978.
M. Książkiewicz, Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne Warszawa 1979.
P. Migoń, Geomorfologia, Warszawa 2006.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – gdzie występują największe pustynie na Ziemi, jakie głównie czynniki rzeźbią ich powierzchnię?
Uczniowie zapoznają się z tekstem wprowadzenia do tematu w e‑materiale.
Nauczyciel prosi o odpowiedź na pytanie, gdzie powstały w Polsce czarnoziemy, z jakimi skałami są związane (wykorzystanie atlasu geograficznego)?
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Przypomnienie pochodzenia i cech lessu – wykorzystanie tekstu e‑materiału.
Korzystając z e‑materiału i atlasu, uczniowie wypisują przykłady miejsc, w których występują lessy; miejsca te wskazują na mapie fizycznej świata i Polski.
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy 4‑osobowe. Każda pracuje nad tym samym problemem powstawania pokryw lessowych w różnych miejscach świata.
Problem do przedstawienia na plakacie: W jaki sposób powstają lessy? – dyskutując w grupach, uczniowie powinni zauważyć różnice w powstawaniu pokryw lessowych w Chinach na Wyżynie Lessowej i w Polsce np. na Roztoczu Zachodnim (wykorzystanie tekstu e‑materiału Geneza pokryw lessowych).
Uczniowie przygotowują poster/plakat obrazujący powstawanie pokryw lessowych w przykładowych miejscach.
Prezentacja i porównanie plakatów – prezentacje uczniów mogą być ilustrowane fotografiami regionów, w których występują pokrywy lessowe (e‑materiał np. Nizina Chińska, rzeka Huang He, Wyżyna Lessowa w Chinach, lessy w centralnej części USA; można poszukać również fotografii z Polski – np. Płaskowyż Głubczycki lub Roztocze Zachodnie).
Wyjaśnienie różnic między pierwotnymi i wtórnymi pokrywami lessowymi – określenie, które z poznanych są pierwotne, a które wtórne.
Następnie nauczyciel prosi uczniów, aby (pracując nadal w tych samych grupach) rozważyli znaczenie omawianych pokryw lessowych (korzyści i zagrożenia wynikające z ich powstania).
Uczniowie otrzymują przygotowaną przez nauczyciela tabelę/schemat (do uzupełnienia w grupach) z podziałem na korzyści i zagrożenia wynikające z powstania omawianych pokryw lessowych (w zależności od tempa pracy uczniów można dać grupom do uzupełnienia taką samą, ogólną tabelę lub każdej grupie inną, w odniesieniu do innego poznanego regionu).
Omówienie wytworów pracy uczniów, ewentualna dyskusja na forum klasy.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia pracę uczniów i ich zaangażowanie.
Następnie nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału – uczniowie indywidualnie wykonują wskazane ćwiczenia z e‑materiału.
Uczniowie omawiają ćwiczenia, nauczyciel w razie potrzeby wspiera ich.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami z lekcji, np. co było dla nich łatwe, trudne, ciekawe, na których lekcjach mogą wykorzystać zdobyte informacje…
Praca domowa
Wyjaśnij, jaki związek ze zlodowaceniami w Polsce mają lessy na Płaskowyżu Głubczyckim.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Multimedium można wykorzystać w toku lekcji dotyczących związków między elementami środowiska przyrodniczego Polski (budowa geologiczna, gleby, rzeźba terenu) – zakres podstawowy XIV.4).
Multimedium można także wykorzystać w toku lekcji dotyczącej związków między elementami środowiska przyrodniczego na wyżynach Polski (zakres rozszerzony XIII.4)