Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Rozwój islamu i podboje arabskie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

V. Bizancjum i świat islamu.

Uczeń:

3) przedstawia główne kierunki ekspansji arabskiej.

zakres rozszerzony

V. Bizancjum i świat islamu.

Uczeń:

2) charakteryzuje etapy ekspansji Arabów i ocenia ich politykę wobec ludności podbitej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego każdego roku w Mekce gromadzą się miliony muzułmanów;

• opisuje zasięg podbojów arabskich;

• wskazuje, w jakiej części Europy i z jakich powodów można spotkać pozostałości cywilizacji arabskiej;

• wyjaśnia, dlaczego religię stworzoną przez Mahometa nazywa się islamem, a wyznawców muzułmanami.

Strategie nauczania:

• lekcja odwrócona,

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• prezentacja,

• mapa mentalna,

• dyskusja,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie mają za zadanie zapoznać się z tekstem zawartym w e‑materiale. Chętni lub wybrani (cztery grupy trzy-, czteroosobowe) przygotowują krótką prezentację na temat powstania religii islamskiej:

• grupa 1 – narodziny islamu,

• grupa 2 – Mahomet – twórca religii islamskiej,

• grupa 3 – nowa religia – muzułmanie,

• grupa 4 – podział wyznawców islamu i zwalczanie niewierzących.

Każda z grup otrzymuje szczegółowe wytyczne co do prezentacji, aby treści w nich zawarte nie powtarzały się i zachowały ciągłość chronologiczną. Uczniowie mogą wykorzystać do ich przygotowania zasoby e‑materiału oraz inne dostępne źródła informacji. Sposób prezentacji jest dowolny: multimedialny, w formie plakatu, mapy mentalnej itp.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby przygotowali się do prezentacji. Uczniowie, którzy nie biorą w nich udziału, otrzymują pytania, na które będą musieli odpowiedzieć po wysłuchaniu wszystkich grup:

• Dlaczego religię stworzoną przez Mahometa nazywa się islamem, a wyznawców muzułmanami?

• Jakie były przyczyny oraz zasięg podbojów islamskich?

• Jakie były przyczyny sukcesów Arabów?

• W jakiej części Europy można spotkać pozostałości cywilizacji arabskiej? Jakie są to pozostałości?

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie prezentują przygotowane przez siebie zagadnienia z zachowaniem kolejności chronologicznej omawianych wydarzeń. Nauczyciel daje każdej z grup 5–6 minut na prezentację.

2. Po wysłuchaniu wszystkich prezentacji nauczyciel wyznacza czas trzem osobom, które nie brały w nich udziału, na udzielenie odpowiedzi na jedno z zadanych pytań.

3. W tym czasie nauczyciel rysuje schemat mapy mentalnej, na której uczniowie będą zapisywać swoje odpowiedzi i spostrzeżenia.

4. Uczniowie odpowiadają na pytania, uzasadniają i uzupełniają nawzajem swoje wypowiedzi, w razie konieczności nauczyciel koryguje odpowiedzi uczniów.

5. Nauczyciel poleca uczniom, aby w parach lub indywidualnie wykonali ćwiczenia 2, 6 i 8. Uczniowie wspólnie z nauczycielem omawiają odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania nauczyciel prosi uczniów, aby zapoznali się z mapą interaktywną i wspólnie wykonali dołączone do niej polecenie 2: „Określ, z jakimi trudnościami może się wiązać zarządzanie tak rozległym państwem”. Uczniowie proponują swoje odpowiedzi i krótko dyskutują.

2. Nauczyciel ocenia pracę grup, które przygotowały prezentację oraz dokonuje oceny słownej pracy klasy.

Praca domowa:

1. Wykonaj pozostałe ćwiczenia, niezrealizowane podczas lekcji.

2. Na podstawie poznanego materiału ułóż pięć pytań, które mogłyby się znaleźć na kartkówce.

Materiały pomocnicze:

Koran, PIW, Warszawa 1986, tłum. J. Bielawski.

Michałowski R., Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2012.

Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 1974.

Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, PWN, Warszawa 1997.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać mapę interaktywną jako wprowadzenie do lekcji.