Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Lud wynalazców. Starożytni Sumerowie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje rozwój pisma wymyślonego przez Sumerów;

• charakteryzuje elementy dziedzictwa sumeryjskiego w naszej codzienności i przełomowe wynalazki, które im zawdzięczamy;

• porównuje życie ucznia w szkole sumeryjskiej i współczesnej;

• ocenia wartość historyczną źródła dotyczącego dziejów Sumeru.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Może ją rozpocząć, pytając uczniów, jakie mają skojarzenia z hasłem „Sumerowie”.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy, a każdy zespół opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

grupa 1 – Państwa‑miasta;

grupa 2 – Pismo;

grupa 3 – Inne przełomowe wynalazki.

Po zakończeniu pracy wyłonieni z grup przedstawiciele prezentują na forum klasy przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje. Jeżeli to konieczne, nauczyciel uzupełnia informacje.

2. Nauczyciel podkreśla, że Sumerowie to starożytny lud nieznanego pochodzenia i wciąż wiele spraw intrygujących naukowców pozostaje nie do końca wyjaśnionych. Zapowiada, że obejrzą film edukacyjny, który dodatkowo przybliży im tę cywilizację. Prosi, aby uczniowie wynotowywali najważniejsze fakty. Prezentuje uczniom film, a po jego zakończeniu zadaje im pytania: Co jest dla nich najciekawsze w cywilizacji i kulturze sumeryjskiej? Uczniowie dzielą się swoimi opiniami, mają też okazję dopytać o niejasne dla nich rzeczy (albo sprawdzić w dostępnych źródłach).

3. Dla utrwalenia wiadomości uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela polecenie dołączone do filmu edukacyjnego.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że będą rozwiązywać ćwiczenia 1–4 – od najprostszych do najtrudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na przygotowanie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów się do niej ustosunkowuje i proponuje swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Kolejne ćwiczenia 5 oraz 6 (analiza tekstów źródłowych, m.in. fragmentu Eposu o Gilgameszu i sumeryjskiej listy królów) uczniowie wykonują w parach. Konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

6. Na koniec uczniowie, pracując indywidualnie, rozwiązują ćwiczenie 8 (analiza ilustracji przedstawiającej Ebih‑ila). Nauczyciel obserwuje postęp i rezultaty pracy, prosi wybraną osobę o zaprezentowanie swojej odpowiedzi wraz z uzasadnieniem.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Czy potrafią opisać rozwój pisma sumeryjskiego? Scharakteryzować elementy dziedzictwa Sumerów, wymienić wynalazki, opisać życie uczniów w szkole sumeryjskiej, ocenić wartość historyczną źródeł dotyczących dziejów Sumeru?

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 7.

Materiały pomocnicze:

Gawlikowska K., Sztuka Mezopotamii, Warszawa 1975.

Jaczynowska M., Musiał D., Stępień M., Historia starożytna, Warszawa 2008.

Roux G., Mezopotamia, tłum. B. Kozłowska, J. Kozłowska, Warszawa 2008.

Uberti M.L., Wprowadzenie do historii starożytnego Bliskiego Wschodu, tłum. A. Mrozek, Warszawa 2010.

Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne:

• Cały e‑materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. Wtedy uczniowie zapoznają się z informacjami w sekcji „Film edukacyjny” i przygotowują swoje propozycje odpowiedzi. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.

Spis nieopisanych ilustracji

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 1: Płaskorzeźba Stela z Ushumgal, 2900–2700 r. p.n.e.; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 2: Maska Tutanchamona; ok. 1327 r. p.n.e.; złoto, szkło i kamienie półszlachetne; licencja CC BY‑SA 3.0, Roland Unger, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – ilustracja 3: Posąg mnicha Chikotsu Dai’e; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 1: Włócznia poświęcona Królowi Kiszu. Około 2600 r. p.n.e.; domena publiczna, Wikimedia Commons;

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 2: Włócznia myśliwska i nóż z Parku Narodowego Mesa Verde; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 – tabela ilustrująca stopniowe upraszczanie znaków klinowych od archaicznego (pionowego) pisma do asyryjskiego; domena publiczna, Wikimedia Commons.