Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Autorki: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: „Niegrzeczni wizjonerzy końca XX wieku”. Jak pokolenie „BruLionu” rozumie „bycie poetą”?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
Lektura obowiązkowa
37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
4) rozróżnia grupę literacką i pokolenie literackie; rozpoznaje założenia programowe w utworach literackich różnych epok;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • Poznaje wybrane wiersze poetów pokolenia „BruLionu”.

  • Ocenia związek poetów pokolenia „BruLionu” z tradycją kultury.

  • Uzasadnia swój głos na temat powinności poezji na podstawie sekcji „Przeczytaj” oraz „Sprawdź się” e‑materiału.

  • Redaguje wiersz inspirowany poezją pokolenia „BruLionu”.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • burza mózgów;

  • metaplan.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Niegrzeczni wizjonerzy końca XX wieku”. Jak pokolenie „Brulionu” rozumie „bycie poetą”?. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i „Sprawdź się”. Uczniowie przygotowują się do roli przedstawiciela jednej z grup – zwolennika pokolenia ,,BruLionu” lub krytyka tej grupy poetyckiej.

  2. Chętni uczniowie przygotowują się do głośnego czytania wybranego utworu poetyckiego zamieszczonego w e‑materiale.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od burzy mózgów związanej z wyjaśnieniem znaczenia wyrazu „brulion”. Uczniowie konfrontują swoje wypowiedzi z objaśnieniami dostępnymi w słownikach.

  2. Nauczyciel objaśnia uczniom zasady pracy z wykorzystaniem metaplanu. Przypomina, że metaplan jest techniką dyskusji porządkowanej przez trzy pytania: „Jak jest?”, „Jak powinno być?”, „Dlaczego nie jest tak, jak powinno być?”. Czwartym elementem metaplanu są wnioski lub rozwiązania. Metaplan ma postać graficzną.

  3. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie dzielą się na dwie grupy:
    1) Obrońcy powinności artysty według pokolenia „BruLionu”,
    2) Zwolennicy przekonania, że literatura ma budować klasyczne wartości, których nie powinno się niszczyć.

  2. Uczniowie pracują w grupach metodą metaplanu.
    Korzystając z sekcji „Przeczytaj” oraz „Sprawdź się”, analizują:
    Grupa I. Co stanowi problem dla przeciwników pokolenia „BruLionu”?
    Grupa II. Co jest problemem dla pokolenia „BruLionu”?
    Grupy I oraz II ustalają, każda dla określonego przez siebie problemu: Jak jest? Jak być powinno? Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Co robić?
    Nauczyciel lub wybrani uczniowie mogą zredagować na podstawie e‑materiału przykładowe pytania, które ułatwią pracę grup, np.:
    - Jak definiuje rolę poezji Zbigniew Herbert?
    - Jak rozumieją rolę poezji poeci „BruLionu”?
    - Jak rozumieją rolę poezji przeciwnicy „BruLionu”?
    - Co należy robić, aby poezja nie została zepchnięta na margines?
    - Czego robić nie należy, aby poezja „BruLionu” nie dała się zepchnąć na margines?

  3. Uczniowie, pracując w grupach, wykonują ćwiczenia z e‑materiału: 1, 3, 7, 9. Wnioski wynikające z realizacji zadań i przygotowane przed lekcją głośne odczytanie wybranych utworów poetyckich wykorzystują w czasie prezentacji opracowanego metaplanu.

  4. Uczniowie prezentują efekty swojej pracy i udzielają informacji zwrotnej koleżankom i kolegom.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie, w swobodnej dyskusji, zastanawiają się, czy zapisane w tytule lekcji określenie poetów pokolenia „BruLionu” „niegrzecznymi wizjonerami końca XX wieku” jest słuszne.
    Nauczyciel ocenia aktywność uczniów, komentuje kreatywność proponowanych i zastosowanych rozwiązań.

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują jedno z zaproponowanych poleceń:
    1) Przypomnij sobie, w jaki sposób pokolenie „BruLionu” rozumie „bycie poetą”. Napisz krótki utwór poetycki inspirowany twórczością przynależących do niego poetów.
    2) Wykonaj pisemnie ćwiczenie 5 z e‑materiału i wykorzystaj dołączone do polecenia teksty.
    3) Przeczytaj wiersz Krzysztofa Jaworskiego Mickiewicz dojada Słowackiemu. Wybierz te fragmenty tekstów krytycznych, które można odnieść do utworu Krzysztofa Jaworskiego.

Materiały pomocnicze:

  • Wojciech Strokowski, Polonista polimedialny, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

  • Krzysztof Jaworski, Mickiewicz dojada Słowackiemu, w: Ciąg Fibonacciego. 111 wierszy, Warszawa 2019.

  • Beata Utkowska, Poeci „BruLionu” – kontestatorzy czy moraliści?, „Napis” 2001, nr 17.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Schemat” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.