Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Wodorosole

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów).

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• na podstawie nazwy pisze wzory sumaryczne wodorosoli;

• na podstawie wzorów sumarycznych podaje nazwy wodorosoli;

• oblicza wartościowość metalu i reszty kwasowej na podstawie wzoru sumarycznego wodorosoli;

• proponuje różne metody otrzymywania wodorosoli;

• projektuje i przeprowadza doświadczenie na otrzymywanie wodorosoli.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i słuchawkami/tablety, smartfony z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: Co używa się do pieczenia ciasta? Co sprawia, że ciasto rośnie?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół postawionych uczniom pytań: Czym jest proszek do pieczenia? Jakim związkiem chemicznym jest soda oczyszczona?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Jeżeli uczniowie mieli problem w fazie wstępnej z odpowiedzią na pytanie: jakim związkiem jest soda oczyszczona?, nauczyciel podaje uczniom opakowanie sody oczyszczonej (ze sklepu spożywczego), żeby mogli się zapoznać z opisem. Uczniowie finalnie odczytują, że jest to wodorowęglan sodu. Na tej podstawie nauczyciel tłumaczy uczniom, jaka to grupa związków chemicznych.

2. Eksperyment chemiczny – „Termiczny rozkład wodorowęglanu sodu”. Nauczyciel ponownie wraca do problemu ciasta i pyta uczniów o wyjaśnienie, w jaki sposób „ciasto rośnie”? W kontekście tego pytania nauczyciel prosi uczniów o zaprojektowanie doświadczenia, w którym wykażą, w jaki sposób pod wpływem działania temperatury ulega rozkładowi wodorowęglan sodu. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, zapisują  przewidywane obserwacje podczas eksperymentu oraz wnioski, ustalają równanie przeprowadzonej reakcji, wszystko zapisują w kartach pracy. Liderzy prezentują wyniki pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów. Grupa, która zaprojektuje najbardziej rzetelne doświadczenie, przeprowadzi je na zajęciach pod nadzorem nauczyciela.

3. Uczniowie analizuje w e‑materiale przykład pierwszy i drugi. Po wyznaczonym czasie nauczyciel podaje przykłady na tablicy, które uczniowie wykonują samodzielnie.

4. Uczniowie analizują treści w e‑materiale dotyczące otrzymywania wodorosoli. Następnie uczniowie mają za zadanie dla wylosowanej (od nauczyciela) wodorosoli zapisać równanie reakcji otrzymywania.

5. Nauczyciel odwołuje uczniów do grafiki interaktywnej i wykonanie zawartych tam ćwiczeń.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: co to są wodorosole? Jaki jest wzór ogólny dla wodorosoli? Jaką resztę kwasową mają wodorowęglany, wodorosiarczany(VI), wodorofosforany(V)? W jaki sposób można otrzymywać wodorosole? Jakie właściwości mają wodorosole? Gdzie znajdują zastosowanie wodorosole?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/nauczyłem...

• Co sprawiało mi trudność..

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

2. Uczniowie mają za zadanie, w dostępnych źródłach informacji, wyszukać różne zastosowania wodorosoli i zapisać w zeszytach.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów do samodzielnej nauki w domu podczas przygotowania się do lekcji, czy do sprawdzianu. Również uczniowie nieobecni na lekcji mogą swoje luki kompetencyjne zniwelować poprzez analizę grafiki interaktywnej.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): co to są wodorosole? Jaki jest wzór ogólny dla wodorosoli? Jaką resztę kwasową mają wodorowęglany, wodorosiarczany(VI), wodorofosforany(V)? W jaki sposób można otrzymywać wodorosole? Jakie właściwości mają wodorosole? Gdzie znajdują zastosowanie wodorosole?

2. Opakowanie sody oczyszczonej.

3. Paski kartki z nazwami przykładowych wodorosoli do losowania.

4. Opis doświadczenia:

Sprzęt: probówki, korki z rurką lub wężykiem, statyw do probówek, statyw laboratoryjny, cylinder miarowy.

Odczynniki: soda oczyszczona (sklepowa), woda wapienna.

Przebieg doświadczenia:

• 2 g sody oczyszczonej ogrzewaj nad płowieniem palnika, w probówce zamocowanej na statywie i zaopatrzonej w korek z rurką.

• Zanurz koniec rurki odprowadzającej gaz, w cylindrze wypełnionym wodą wapienną.

• Obserwuj zmiany.

5. Karty charakterystyk substancji.

6. Karty pracy ucznia: