Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Różnice między skałami a minerałami.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa:

V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.
Uczeń: 3) wyróżnia główne minerały skałotwórcze, klasyfikuje skały, przedstawia genezę skał magmowych, osadowych i przeobrażonych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• poznaje podstawowe minerały i skały oraz ich cechy,

• wyjaśnia związek pochodzenia minerałów i skał z ich głównymi cechami,

• rozpoznaje wybrane minerały i skały na podstawie ich cech,

• porównuje wybrane minerały i skały.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody nauczania: obserwacja pośrednia, miniwykład, pogadanka, plakaty - poster, grafika interaktywna

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, plenum

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, podręcznik, e- materiał

Materiały pomocnicze:

• Książkiewicz M., Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1979.

• Medenbach O., Sussieck‑Fornefeld C., Minerały, Świat Książki, Warszawa 1996.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel, nawiązując do nowej lekcji, przedstawia uczniom przykłady skał i minerałów (kilka, wybiera z tych, które ma w pracowni) – krótka pogadanka na ich temat (co uczniowie potrafią rozpoznać: kolor, połysk, twardość…).

• Nauczyciel podaje temat lekcji i przedstawia jej cele.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prosi uczniów o definicje minerału i skały (podręcznik, e‑materiał), następnie wspólnie z uczniami wyróżniają cechy minerałów.

• Korzystając z części „Przeczytaj” (e‑materiał), uczniowie charakteryzują cechy minerałów, największą uwagę skupiają na twardości i skali Mohsa (tabela w e‑materiale); wspólnie z nauczycielem wyróżniają minerały skałotwórcze.

• Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w 8 grupach 3- 4‑osobowych poszukali w dostępnych źródłach informacji na temat wymienionych minerałów skałotwórczych (mogą korzystać np. z e‑materiału, podręcznika). Prosi o wybór dwóch informacji, które uczniowie uważają za najbardziej charakterystyczne dla danego minerału – minerały dla grup: skaleń, kwarc, mika (łyszczyki), kalcyt, magnetyt, gips, halit, pirokseny i amfibole.

• Po kilku minutach grupy prezentują wybrane informacje.

• Nauczyciel, posługując się e‑materiałem, przedstawia genezę skał i minerałów – miniwykład.

• Następnie nauczyciel dzieli klasę na sześć grup. Każda otrzymuje arkusz papieru, na którym tworzy schemat do uzupełnienia, w którym należy opisać:

  • sposób i miejsce powstawania skał o wskazanym przez nauczyciela typie genetycznym,

  • cechy charakterystyczne tych skał, 

  • przykłady skał dla różnego typu.

• Nauczyciel może dać każdej grupie wzór schematu na małej kartce lub narysować schemat na tablicy (chodzi o to, aby prace prezentowane przez uczniów były wyraźnie widoczne dla całej klasy). Uczniowie mogą korzystać z e‑materiału i podręcznika.

• Liderzy grup prezentują schematy, doklejając je obok siebie – nauczyciel uzupełnia, ewentualnie podkreśla najważniejsze informacje.

• Podsumowując tę fazę lekcji nauczyciel podaje na kartkach każdej z sześć grup kilka cech wybranego minerału i skały – uczniowie po opisie rozpoznają minerał i skałę (np. dostają cechy kwarcu i gipsu, skalenia i bazaltu, miki i marmuru, kalcytu i porfiru, halitu i wapienia, magnetytu i węgla kamiennego – informacje do wyboru przez nauczyciela z e‑materiału lub te, które wybrali na lekcji uczniowie).

• Grupy na forum klasy czytają cechy i podają nazwy rozpoznanych minerałów i skał, nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji (odwołując się do celów lekcji) i wprowadza uczniów do fazy ćwiczeń.

• Uczniowie wykonują wybrane (1‑2) ćwiczenia z e‑materiału,

• Uczniowie dzielą się informacjami na temat lekcji np. co było dla nich nową wiedzą.

Praca domowa

• W ramach pracy domowej uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia z części „Sprawdź się”.

• Podaj trzy przykłady skał występujących w okolicy szkoły. Nazwij minerały, z których te skały są zbudowane.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

• schematy z multimedium mogą być wykorzystane na lekcji z poziomu podstawowego (w fazie wprowadzającej do lekcji V.4.) - V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały. Uczeń: 4) rozpoznaje wybrane rodzaje skał oraz przedstawia ich gospodarcze zastosowanie.