Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Co to jest rozpuszczalność?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i molowe oraz rozpuszczalność.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe lub molowe oraz rozpuszczalność.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest rozpuszczalność i od czego zależy;

• charakteryzuje etapy procesu rozpuszczania;

• analizuje krzywe rozpuszczalności różnych substancji, celem określenia rozpuszczalności substancji lub rodzaju roztworu;

• oblicza masę składników (substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika) roztworu nasyconego w określonej temperaturze.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja panelowa;

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja;

• technika zdań podsumowujących;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: czy diament czy grafit są nierozpuszczalne we wszystkich rozpuszczalnikach? Czy wiecie, czym jest rozpuszczalność? Jakie informacje niesie krzywa rozpuszczalności?

2. Nauczyciel prezentuje temat: „Co to jest rozpuszczalność?” oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „rozpuszczalność”.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla pytanie na tablicy multimedialnej: od czego zależy rozpuszczalność substancji? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje poprzez podniesienie ręki.

2. Po przeprowadzeniu ankiety nauczyciel wyświetla jej wynik w punktach –  przygotowany przez niego lub może się wesprzeć na sekcji Przeczytaj” e‑materiału. Prowadzący prosi również chętną lub wybraną osobę o uzasadnienie podania swojej odpowiedzi.

3. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z filmem dotyczącym pojęcia rozpuszczalności oraz wskazówek, jak można obliczyć rozpuszczalność i jak można korzystać z wykresu rozpuszczalności substancji. Następnie sprawdzają, co zapamiętali, wykonując ćwiczenia dołączone do medium.

4. Nauczyciel prosi, by uczniowie powrócili do sekcji „Przeczytaj” i przeanalizowali etapy procesu rozpuszczania. Prowadzący wyświetla na tablicy multimedialnej kolejno poszczególne substancje, a wybrane lub chętne osoby opowiadają, jak w konkretnym przypadku odbędzie się (lub ewentualnie nie odbędzie się) proces rozpuszczania.

5. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji zadając przykładowe pytania: czy pojęcie rozpuszczalności tyczy się jedynie cieczy i gazów? Jakie efekty towarzyszą procesowi rozpuszczania? Jak inaczej nazywa się solwatacja w roztworach wodnych? Czym jest roztwór nasycony i jak go osiągnąć?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

   • Przypomniałem/łam sobie, że...

   • Co było dla mnie łatwe...

   • Czego się nauczyłem/łam...

   • Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji.

Materiały pomocnicze:

• Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): czy pojęcie rozpuszczalności tyczy się jedynie cieczy i gazów? Jakie efekty towarzyszą procesowi rozpuszczania? Jak inaczej nazywa się solwatacja w roztworach wodnych? Czym jest roztwór nasycony i jak go osiągnąć?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Medium w sekcji „Film samouczek” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy w temacie „Co to jest rozpuszczalność?”.