Scenariusz lekcji

Autor: Ilona Kułak

Przedmiot: biologia

Temat: Formy ekologiczne roślin

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XVII. Ekologia.
1. Ekologia organizmów. Uczeń:
6) przedstawia adaptacje roślin różnych form ekologicznych do siedlisk życia.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia formy ekologiczne roślin w zależności od warunków świetlnych, zasobności w wodę, składu mineralnego i odczynu gleby;

• opisuje przykłady roślin i siedlisk, w których występują różne formy ekologiczne roślin;

• rozróżnia formy ekologiczne roślin z różnych warunków świetlnych, wodnych oraz w zależności od składu mineralnego i odczynu gleb;

• formułuje wnioski oparte na obserwacjach;

• rozpoznaje na preparatach mikroskopowych cechy budowy wybranych form ekologicznych roślin;

• wykonuje rysunek cech budowy wybranych form ekologicznych roślin.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• Self‑Organized Learning Enviroment (SOLE);

• strategia eksperymentalno‑obserwacyjna;

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe).

Metody i techniki nauczania:

• praca z filmem;

• ćwiczenia mikroskopowe;

• ćwiczenia interaktywne;

• metoda informacji zwrotnej (IZ).

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• dla każdej pary uczniowskiej: mikroskop, preparaty mikroskopowe: przekrój poprzeczny liścia grubosza oraz przekrój poprzeczny ogonka liściowego grążela;

• nieopisane zdjęcia siedlisk różnych form ekologicznych roślin przygotowane do wyświetlenia.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel inicjuje burzę mózgów, zadając pytanie: „Dlaczego rośliny mogą rozwijać się w różnych miejscach na ziemi?”. Uczniowie swoje pomysły zapisują na tablicy.

2. Nauczyciel podsumowuje burzę mózgów, mówiąc, że każdy organizm ma swój zakres tolerancji. W związku z tym, w zależności od natężenia określonego czynnika, rośliny możemy podzielić na różnorodne formy ekologiczne.

3. Nauczyciel przedstawia temat oraz zapoznaje uczniów z celami lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyjaśnia pojęcie formy ekologicznej rośliny na przykładzie kserofitów.

2. Uczniowie oglądają film pt. „Sukulenty”. Następnie omawiają przystosowania sukulentów do warunków, w których rośliny te występują.

3. Nauczyciel dzieli klasę grupy. Każdy zespół będzie opracowywał inne zagadnienie:

• grupa I: formy ekologiczne roślin w zależności od zakresu tolerancji ekologicznej na intensywność światła – heliofity i skiofity;

• grupa II: formy ekologiczne roślin w zależności od zakresu tolerancji ekologicznej na sole mineralne – kalcyfity, nitrofity i halofity;

• grupa III: formy ekologiczne roślin w zależności od zakresu tolerancji ekologicznej na odczyn gleby – acydofity i bazyfity;

• grupa IV: formy ekologiczne roślin w zależności od zakresu tolerancji ekologicznej na dostępność wody w środowisku – hydrofity i higrofity;

• grupa V: formy ekologiczne roślin w zależności od zakresu tolerancji ekologicznej na dostępność wody w środowisku – mezofity.

Opracowania, przygotowywane na podstawie e‑materiału „Formy ekologiczne roślin w zależności od czynników środowiskowych” i dostępnych źródeł wiedzy naukowej, powinny przyjąć formę krótkich prezentacji multimedialnych i zawierać informacje na temat siedlisk wskazanych roślin oraz ich cech adaptacyjnych. Uczniowie powinni także wskazać i opisać gatunki reprezentujące poszczególne formy ekologiczne roślin. Nauczyciel omawia z klasą kryteria oceny ich pracy (zob. „Karta oceny prezentacji multimedialnej” do pobrania w materiałach pomocniczych).

4. Liderzy przedstawiają wyniki pracy swojego zespołu: na tablicy interaktywnej wyświetlają prezentację i komentują poszególne slajdy, zwracając uwagę na używanie słownictwa właściwego dla tematu, wyjaśnianie trudnych pojęć oraz dbając o zainteresowanie i zaangażowanie odbiorców. Nauczyciel ocenia opracowania zagadnień zgodnie z przyjętymi wcześniej kryteriami (wypełnia „Karty oceny prezentacji multimedialnej”).

5. Uczniowie pracują w parach. Każda otrzymuje dwa preparaty: przekrój poprzeczny liścia grubosza oraz przekrój poprzeczny ogonka liściowego grążela. Uczniowie przeprowadzają obserwację mikroskopową preparatów. Dokumentują obserwację za pomocą rysunku biologicznego, zapisując stopień powiększenia mikroskopu. Na rysunku przedstawiającym przekrój poprzeczny liścia grubosza zaznaczają miękisz palisadowy, miękisz gąbczasty, skórkę i aparat szparkowy. Na rysunku przekroju poprzecznego ogonka liściowego grążela zaznaczają komorę powietrzną oraz komórki miękiszu powietrznego. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, sprawdza poprawność rysunków i ich oznaczeń, wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

6. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia nr 7–11. Wskazane osoby przedstawiają swoje odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi podopiecznych, koryguje ewentualne błędy.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel wyświetla zdjęcia różnych siedlisk. Zadaniem klasy jest nazwanie widniejących na nich form ekologicznych roślin.

2. Uczniowie w parach układają rozsypankę (zob. plik do pobrania w materiałach pomocniczych).

Praca domowa

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 1–6. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

2. Uczniowie wykonują film na temat wybranej formacji roślin, zachowując formę filmu zamieszczonego w e‑materiale (zadanie dla uczniów zdolnych lub chętnych).

Materiały pomocnicze

1. Preparaty przedstawiające cechy budowy sukulentów i hydrofitów lub innych form ekologicznych roślin.

2. Nieopisane zdjęcia siedlisk różnych form ekologicznych roślin przygotowane do wyświetlenia.

3. Karta oceny prezentacji multimedialnej.

4. Rozsypanka.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium

Film pt. „Sukulenty” może być wykorzystany na lekcjach dotyczących tkanek roślinnych, gospodarki wodnej roślin, systemów korzeniowych.