Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Czy wiedza może być pewna?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Objaśnisz istotę sporu o możliwość zdobycia wiedzy pewnej.

• Przedstawisz postaci epistemologicznego absolutyzmu, w tym dogmatyzm.

• Omówisz pojęcia: „sceptycyzm” i „hipotetyzm” jako odmiany relatywizmu poznawczego.

• Przeanalizujesz fragmenty tekstów filozoficznych dotyczących sporu pomiędzy absolutyzmem a relatywizmem poznawczym.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśnia istotę sporu o możliwość zdobycia wiedzy pewnej;

• rozumie, czym jest epistemologiczny absolutyzm, w tym dogmatyzm;

• objaśnia, czym jest sceptyzcym i hipotetyzm w kontekście relatywizmu poznawczego;

• analizuje fragmenty tekstów filozoficznych dotyczących sporu pomiędzy absolutyzmem a relatywizmem poznawczym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• schemat;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji. Prosi wybranego ucznia o przeczytanie pytań znajdujących się we wprowadzeniu do e‑materiału:
   – Czy możemy osiągnąć pewną wiedzę o świecie?
   – Czy jesteśmy w stanie dotrzeć do prawdy?
   – A jeśli tak – jakie warunki trzeba spełnić, by nasze poznanie doprowadziło nas do bezwzględnej wiedzy o rzeczywistości? Gdzie leży źródło tej wiedzy?
   – Czy istnieją takie twierdzenia, które są niepodważalne?
   Rozpoczęcie dyskusji na podstawie przeczytanego przed lekcją tekstu. Po zakończeniu dyskusji chętna/wybrana osoba przedstawia wnioski.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu. Uwaga: każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”. Następnie zadają swoje pytania dowolnie wybranej osobie z klasy i odpowiadają na nie. Nauczyciel może wybrać jedno z pytań do zadania domowego.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Schemat interaktywny”, a następnie odczytuje polecenia:
   – Na podstawie schematu omów konsekwencje absolutyzmu i relatywizmu poznawczego.
   – W odniesieniu do schematu przedstaw różnice pomiędzy dogmatyzmem a sceptycyzmem.
   Uczniowie pracują w parach, analizując treść zadania, dyskutując i zapisując wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się…

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia 5‑8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Martens E., Dydaktyka filozoficzna, w: „Edukacja Filozoficzna” 6 (1988).

• Baer U., Gry dyskusyjne, Lublin 2000.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Schemat” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.