Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Totalitaryzm – dżuma XX wieku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
Lektura obowiązkowa
39) George Orwell, Rok 1984;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • analizuje utwory G. Orwella i T. Konwickiego, sytuując je w kontekście historycznym;

  • omawia antyutopijne wizje systemów totalitarnych, dostrzegając ich podobieństwa i różnice;

  • tworzy wypowiedź argumentacyjną na temat sposobów funkcjonowania ludzi pióra w systemach totalitarnych;

  • bierze udział w dyskusji.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Chętny uczeń może przygotować prezentację/referat na temat systemów totalitarnych, ich cech, odmian i występowania na świecie.

  2. Uczniowie przed lekcją czytają lektury: Rok 1984 Orwella i Mała apokalipsa Konwickiego.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Lekcja rozpoczyna się od prezentacji/referatu ucznia lub lektury pierwszej części sekcji „Przeczytaj”, tak aby nakreślić tło historyczne. Nauczyciel prowadzi rozmowę kierowaną z uczniami, odwołując się do ich wiedzy historycznej. Następnie, przed przejściem do kolejnej fazy lekcji, uczniowie wymieniają utwory literackie i teksty kultury, które opowiadają o życiu w państwie totalitarnym.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie pracują w grupach 4‑osobowych, z tym że połowa zespołów zajmuje się cechami świata totalitarnego przedstawionego w powieści Orwella, a druga połowa – w powieści Konwickiego. Uczniowie przygotowują opisy, w których zwracają uwagę na takie elementy, jak: pozycja społeczna jednostki, forma rządów, działanie propagandy, etc. W podsumowaniu powinni zawrzeć informacje, na jakie elementy państwa totalitarnego zwraca uwagę dany autor i jaki mają one wpływ na bohatera. Po wyznaczonym czasie grupy prezentują efekty swojej pracy i omawiają je wraz z nauczycielem.

  2. Uczniowie zapoznają się z multimedium (prezentacja multimedialna). Nauczyciel pyta, w czym świat opisany przez Borowskiego i Grudzińskiego różni się od wizji Orwella i Konwickiego. Uczniowie powinni zwrócić uwagę na kwestię osobistego przeżycia i charakter utworów (antyutopie vs. utwory o charakterze częściowo biograficznym). Następnie w parach odpowiadają na pytania zawarte w poleceniach do multimedium (oprócz polecenia 2 w  sekcji „Audiobook”, które będzie pracą domową).

  3. W kolejnej części lekcji uczniowie wspólnie słuchają audiobooka poświęconego Zniewolonemu umysłowi. Nauczyciel komentuje treść multimedium. Jeśli wystarczy czasu, uczniowie indywidualnie rozwiązują polecenia i ćwiczenia towarzyszące multimedium.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.:
    – Jakie strategie przyjmowali polscy literaci tworzący w PRL?
    – Jakie konsekwencje dla ich popularności miał fakt współpracy z władzą?

Praca domowa:

  1. Wyjaśnij własnymi słowami strategię Ketmana. Przypomnij sobie postawę Konrada Wallenroda. Czym różnią się te dwie strategie?

Materiały pomocnicze:

  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1 i 2, praca zbiorowa, Warszawa 1984.

  • Bikont A., Szczęsna J., Lawina i kamienie: pisarze wobec komunizmu, Warszawa 2006.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook