Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Powinności poety. Na wsi Józefa Czechowicza i Kołysanka Czesława Miłosza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

12) rozumie pojęcie aluzji literackiej, rozpoznaje aluzje w utworach i określa ich znaczenie w interpretacji utworów;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

dokonuje analizy porównawczej wierszy Józefa Czechowicza Na wsi i Czesława Miłosza Kołysanka,
interpretuje wiersze Czechowicza i Miłosza w kontekście historycznym i historycznoliterackim,
wskazuje różnice w określaniu roli poezji przez obu autorów.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
drzewo decyzyjne.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Powinności poety. Na wsi Józefa Czechowicza i Kołysanka Czesława Miłosza”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z utworami poetyckimi zamieszczonymi w e‑materiale: Na wsi i Kołysanka. Uczniowie powinni je przeczytać i przygotować się do omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić teksty w kontekście biograficznym i/lub historycznoliterackim.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel prosi uczniów o szybkie skojarzenia z tytułami przeczytanych w domu wierszy. Jedna z osób notuje skojarzenia na tablicy w formie mapy myśli: dwóch zachodzących na siebie okręgów. W części wspólnej okręgów notowane będą skojarzenia łączące oba tytuły. Ta notatka przyda się później, gdy uczniowie będą określali nastrój panujący w utworach.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel prosi chętne lub wybrane osoby o odczytanie wierszy Czechowicza i Miłosza. Może także wykorzystać nagranie zamieszczone w e‑materiale. Prosi uczestników zajęć o podzielenie się pierwszymi wrażeniami po wysłuchaniu utworów. Następnie pyta, jaki jest, zdaniem uczniów, powód zestawienia obu tekstów i omawiania och podczas jednej lekcji.
Nauczyciel podaje temat i określa cele lekcji, w tym najważniejszy: dokonanie analizy porównawczej i interpretacji wierszy Czechowicza i Miłosza.
Nauczyciel poleca, by uczniowie, indywidualnie, wysłuchali audiobooka i wykonali towarzyszące mu polecenia 1 i 2. Później weryfikuje poprawność odpowiedzi udzielonych przez uczniów.
Uczestnicy zajęć wspólnie z nauczycielem oglądają prezentację multimedialną, notując informacje, które uznają za przydatne do interpretacji wierszy. Następnie dzielą się na zespoły 4‑osobowe i pracując metodą drzewa decyzyjnego, rozważają problem: Czy poezja ma moc ocalania? Po upływie ustalonego czasu nauczyciel prosi przedstawicieli kilku grup o zaprezentowanie wniosków z ich pracy.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej nauczyciel może zadać następujące pytania: jak w różnych epokach twórcy rozumieli rolę poezji? Czy któraś z tych idei wydaje się wam bliska przekonaniom Czesława Miłosza lub Józefa Czechowicza?

Praca domowa:

Jako zadanie domowe uczniowie wykonują polecenie 1 towarzyszące prezentacji multimedialnej.

Materiały pomocnicze:

Anna Pilch, Hermeneutyka jako metoda interpretowania tekstów poetyckich, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.
Bożena Chrząstowska, Autor - dzieło - poetyka. Problemy interpretacji w szkole, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.
Anna Mazurek, Czesław Miłosz i Józef Czechowicz – przyjaźń z Lublinem w tle, „Akcent” 2006, nr 1.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Prezentacja multimedialna