Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Społeczne skutki XIX‑wiecznego kapitalizmu

Grupa docelowa: II etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

I. Człowiek i społeczeństwo.

Uczeń:

3) charakteryzuje role społeczne człowieka w związku z jego przynależnością do różnych grup społecznych; analizuje zasady wzajemności, zaufania i pomocy;

IV. Prawa człowieka i ich ochrona.

Uczeń:

7) wykazuje różnice w przestrzeganiu praw człowieka w państwie demokratycznym i niedemokratycznym; przedstawia problem łamania praw człowieka w wybranym państwie niedemokratycznym;

Zakres rozszerzony:

I. Człowiek w społeczeństwie.

Uczeń:

10) wyjaśnia mechanizm konfliktów międzygrupowych, w tym ich eskalacji;

11) przedstawia zasady i metody kreatywnego rozwiązywania problemów; analizuje uwarunkowania prawidłowego procesu decyzyjnego, wspomagające rozwiązywanie problemów osobistych i grupowych;

III. Struktura społeczna i problemy społeczne.

Uczeń:

9) charakteryzuje specyfikę procesów migracyjnych do Europy i wewnątrz Europy;

XII. Prawa człowieka i ich ochrona międzynarodowa;

Uczeń:

1) przedstawia ideę oraz historyczny rozwój praw człowieka; rozróżnia generacje praw człowieka, stosując pojęcia praw negatywnych i pozytywnych oraz wskazując na inny stopień ich ochrony;

2) przedstawia kwestie urzeczywistnienia wybranej wolności człowieka i stopnia jej ograniczenia związanego z prawami innych osób lub porządkiem publicznym;

7) przedstawia argumenty na rzecz uniwersalności praw człowieka i analizuje zastrzeżenia formułowane przez jej przeciwników.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia, jak wyglądało miasto przemysłowe;

• charakteryzuje znaczenie społeczne i ekonomiczne kwestii robotniczej;

• analizuje istniejące do dziś społeczne skutki industrializacji.

Strategie nauczania:

• lekcja odwrócona;

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja;

• burza mózgów;

• mapa mentalna;

• elementy dramy;

• praca z tekstem źródłowym.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Przeczytaj” oraz z audiobookiem i filmem. Dwie osoby chętne przygotowują krótkie charakterystyki Henry’ego Forda oraz Tomáša Baťy na podstawie informacji zawartych w filmie i innych źródłach, a na zajęciach wcielą się w przedsiębiorców.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie metodą śniegowej kuli tworzą definicję pojęcia industrializacja. Pracują najpierw w parach, potem w czwórkach i coraz liczniejszych grupach, aż powstanie ogólnoklasowa definicja.

3. Na podstawie informacji posiadanych przez uczniów (mieli zapoznać się z tematem), uczniowie odpowiadają na pytanie: W jaki sposób rozwój techniki zmienił miasta?

Uczniowie wypowiadają się, zwracając uwagę nie tylko na wygląd miast, ale i ludzi, którzy przybywają do miasta.

Faza realizacyjna

1. Podział klasy na dwie grupy i wyłonienie liderów. Każda z grup otrzymuje arkusze papieru i markery.

2. Na tablicy nauczyciel rysuje początek mapy mentalnej – „Robotnicy” i informuje, że każda z grup ma za zadanie wyodrębnić obszary/zagadnienia, które są poruszane w e‑materiale, oraz ich skutki, konsekwencje.

• Grupa 1 - Zmiany społeczne okresu industrializacji.

• Grupa 2 - Robotnik i jego prawa oraz sytuacja dzieci (audiobook).

3. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele grup umieszczają swoje arkusze w przygotowanym schemacie i omawiają wyniki swojej pracy.

4. Następuje podsumowanie pracy w grupach i sformułowanie wniosków odnośnie do sytuacji robotników.

5. Uczniowie „przedsiębiorcy” przedstawiają w krótkiej prezentacji swoje podejście do pracowników.

6. Praca w parach. Uczniowie dyskutują na temat zachowania przedsiębiorców, następnie na forum przedstawiają swoje opinie.

Faza podsumowująca

1. Wirtualny spacer. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie w parach wykonują ćwiczenie 1 dołączone do spaceru. Chętne/wybrane osoby przedstwiają rezultaty pracy na forum. Uczniowie mogą też porównać zabudowę Nikiszowca z osiedlem robotniczym wzniesionym przez Tomáša Baťę.

2. Jako podsumowanie zespół klasowy odpowiada na pytanie: Jakie dziś są społeczne skutki industrializacji?

3. Nauczyciel dokonuje oceny uczniów, którzy przygotowali autoprezentację przedsiębiorców.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia dołączone do audiobooka.

2. Wyobraź sobie, że jesteś właścicielem dużego zakładu pracy. Jak traktujesz swoich pracowników? Kogo zatrudniasz i dlaczego? Zapisz swoje refleksje.

Materiały pomocnicze:

Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1998.

Słownik myśli społeczno‑politycznej, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2007.

A. Antoszewski, R. Herbut, Leksykon politologii, Wrocław 2002.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie na podstawie multimediów mogą przygotować prezentację dotyczącą pracy w fabrykach, zatrudnianych tam osób oraz warunków mieszkaniowych.