Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia

Temat: Triumf rozumu. Oświecenie

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje najważniejsze postaci oświecenia europejskiego;

• omawia oświeceniowe hasła, które do dziś nie straciły na aktualności;

• wyjaśnia, dlaczego działalność oświeceniowych myślicieli była odbierana przez władze państwowe i kościelne jako zagrożenie;

• tłumaczy znaczenie haseł: empiryzm, deizm, ateizm, prawa naturalne, trójpodział władzy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Na zajęciach poprzedzających lekcję nauczyciel poleca uczniom, aby odliczyli do pięciu; osoby o poszczególnych numerach przygotują krótkie prezentacje dotyczące jednego z ważnych myślicieli oświeceniowych:

• numer 1 – Johna Locke’a,

• numer 2 – Monteskiusza,

• numer 3 – Woltera,

• numer 4 – Denisa Diderota,

• numer 5 – Jana Jakuba Rousseau.

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel omawia genezę filozofii oświeceniowej i wyjaśnia, dlaczego nazywano ją „epoką świateł”. Przywołuje najważniejsze zagadnienia podejmowane przez ówczesnych myślicieli i wyjaśnia, w jaki sposób rozprzestrzeniały się one w Europie.

2. Nauczyciel wskazuje osoby, które przedstawiają prezentacje dotyczące poszczególnych myślicieli. Uczniowie przedstawiają swoje prace, w tym czasie pozostałe osoby z innych grup notują najważniejsze informacje. Na zakończenie nauczyciel prosi, aby jedna osoba zapisała na tablicy najważniejsze hasła związane z prezentowanymi postaciami.

3. Uczniowie pracują w parach z multimedium („Audiobook”). Słuchają nagrania, a następnie wykonują oba polecenia odnoszące się do tekstów ukazujących stosunek oświeceniowych pisarzy do kwestii niewolnictwa. Nauczyciel prosi, aby wskazana para (albo ochotnicy) omówiła odpowiedzi i wskazała powody, jakie według niej wiązałyby się z poparciem niewolnictwa przez określone osoby.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dzielą się na trzy-, czteroosobowe grupy i wykonują ćwiczenie 5 oraz, jeśli starczy czasu, 6 (pierwszą część tego ćwiczenia) sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonywanych zadań wraz z uczniami.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi albo uczennicy (może być także ochotnik) podsumowanie lekcji „Triumf rozumu. Oświecenie”. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego. Uczniowie sprawdzają, czy uzyskali odpowiedzi na zadane na początku zajęć pytania. Jeśli nie, wspólnie z nauczycielem szukają rozwiązania.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 9: „Przygotuj się do dyskusji na temat aktualności oświeceniowych haseł we współczesnym świecie. Wypisz trzy, najważniejsze twoim zdaniem, problemy naszych czasów, w rozwiązaniu których mogłoby pomóc odwołanie się do idei oświecenia. Uzasadnij krótko swoje wybory (1–2 zdania).

Materiały pomocnicze:

J. Snopek, Oświecenie. Szkic do portretu epoki, Warszawa 1999.

P. Chaunu, Cywilizacja wieku Oświecenia, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1993.

E. Rostworowski, Historia powszechna. Wiek XVIII, Warszawa 1977.

Wielka Historia Świata. Świat w XVIII wieku, t. 8, red. P. Franaszek, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne:

Audiobook może zostać wykorzystany jako praca domowa. Uczniowie w trakcie zajęć wykonują zestaw ćwiczeń, natomiast multimedium i dołączone do niego polecenia stanowią zadanie domowe.