Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Kurs logiki: lekcja 21. Istota definicji: warunki poprawności definicji

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz najważniejsze reguły budowania poprawnych definicji.

• Nauczysz się, jak rozpoznawać niektóre typowe błędy definicyjne oraz jak ich unikać.

• Poćwiczysz budowanie poprawnych definicji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna najważniejsze reguły tworzenia poprawnych definicji;

• rozpoznaje niektóre typowe błędy definicyjne;

• tworzy poprawne definicje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie pierwszych kilkunastu stron Hippiasza większego, na tyle dużo, żeby poznali co najmniej pierwsze dwie definicje zaproponowane przez filozofa.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia prosi wybranych uczniów o zrelacjonowanie rozmowy Sokratesa z Hippiaszem oraz wyjaśnienie powodów niepoprawności podawanych przez niego definicji. Nauczyciel komentuje wypowiedzi uczniów, nazywając błędy zgodnie z terminologią przyjętą w opracowaniu.

2. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Prowadzący lekcję dobiera uczniów w pary. Każda z nich ma za zadanie ułożyć krótki dialog na wzór rozmowy Sokratesa z Hippiaszem, której celem również będzie podanie definicji niepoprawnej ze względu na zakres, a następnie jej korygowanie poprzez wskazanie przykładów, które ukazują niezgranie zakresów definiendum i definiens. Wybrane przez nauczyciela pary prezentują swoje dialogi.

2. Nauczyciel rozpoczyna krótką rozmową kierowaną, której celem jest zwrócenie uwagi na problem rozbieżności między zakresem definiendum i definiens oraz docieka krótko z uczniami, jak uniknąć tego błędu.

3. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty, upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją.

4. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia nr 1‑4. Następnie konsultują swoje odpowiedzi z koleżanką lub kolegą z ławki.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie w parach wykonują ćwiczenia nr 5 i 6. Konsultują swoje odpowiedzi z inną parą uczniów i ustalają wspólną wersję odpowiedzi.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Uczniowie mają za zadanie znalezienie w dowolnym źródle definicji niepoprawnej w którymś z podanym w tej lekcji znaczeń. Następnie jego zadaniem jest zaproponowanie jej korekty.

Materiały pomocnicze:

• Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.

• Niemirowski T., Co to znaczy „nauczać filozofii”?, w: „Forum Pedagogiczne” 1(2015).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Animacja” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.