Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Budowa powojennego ładu. Okupacja aliancka Niemiec i Austrii

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje okupację Niemiec i Austrii po II wojnie światowej;

• wskazuje tereny Niemiec i Austrii, które podlegały poszczególnym państwom okupacyjnym;

• wyjaśnia znaczenia takich terminów jak: denazyfikacja, dekartelizacja, Bizonia, Trizonia;

• tłumaczy, czym był kryzys berliński na przełomie lat 1948 i 1949;

• omawia wydarzenia, które doprowadziły do powstania dwóch państw niemieckich.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• metoda jigsaw.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat „Budowa powojennego ładu. Okupacja aliancka Niemiec i Austrii” oraz cele zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu, proponując pytania, na które chcieliby uzyskać odpowiedź.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Dlaczego aliantom zależało na rozwiązaniu sytuacji Niemiec i Austrii? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem – metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do trzech lub do sześciu (w zależności od liczebności klasy). Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupa 1 i 4 – Polityka mocarstw w Niemczech oraz Denazyfikacja i dekartelizacja;

• grupa 2 i 5 – Przyszłe Niemcy oraz Kryzys berliński;

• grupa 3 i 6 – Powstanie RFN i NRD oraz Okupacja Austrii.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne lub wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca, aby uczniowie zapoznali się z mapą, a następnie w parach wykonali związane z nią polecenia. Wskazana osoba czyta polecenie 2: „Oblicz gęstość zaludnienia w każdej ze stref okupacyjnych Niemiec (z wyłączeniem Berlina)”. Uczniowie wykonują je w parach w oparciu o wskazówki zawarte w e‑materiale. Następnie ochotnicy przedstawiają swoją odpowiedź, a nauczyciel weryfikuje jej poprawność. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 3: przedstawiają warunki życia ludności niemieckiej w miastach oznaczonych na mapie w pierwszych latach po wojnie.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia od 1 do 4 w sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Nauczyciel weryfikuje poprawność wykonanych ćwiczeń i wyjaśnia ewentualne wątpliwości.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy ćwiczenia 6 i 7, uczniowie rozwiązują je w grupach czteroosobowych. Po wykonaniu każdego zadania i wspólnym uzgodnieniu przez grupę odpowiedzi następuje omówienie rezultatów na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Budowa powojennego ładu. Okupacja aliancka Niemiec i Austrii” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie 8: „W 1946 r. Stalin miał powiedzieć: »Całe Niemcy muszą być nasze − czyli sowieckie, komunistyczne«. Podaj najważniejszy twoim zdaniem powód, dla którego przywódca ZSRS nie osiągnął swojego celu. Uzasadnij swój wybór.

Materiały pomocnicze:

T. Garton Ash, W imię Europy − Niemcy i podzielony kontynent, tłum. S. Kowalski, Londyn 1996.

E. Cziomer, Historia Niemiec 1945–1991. Zarys rozwoju problemu niemieckiego od podziału do jedności, Kraków 1992.

J. Krasuski, Historia RFN, Warszawa 1987.

U. Mählert, Krótka historia NRD, tłum. A. Soróbka, T. Soróbka, Wrocław 2007.

Wskazówki metodyczne:

Mapa interaktywna oraz zawarte na niej dane mogą posłużyć jako baza do zadania domowego dla uczniów chętnych, którzy wykonają polecenie 3 (porównają współczesny wygląd centrów zaznaczonych na mapie miast i opiszą, do jakiego stopnia odzyskały one dawny charakter). Multimedium to może być także wykorzystane do przygotowania przez uczniów prezentacji na temat okupacji i podziału Niemiec. Taką prezentację uczniowie mogą przygotować przed zajęciami i przedstawić w trakcie fazy realizacyjnej albo potraktować ją jako podsumowanie zajęć.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 2 – Trümmerfrauen w Berlinie; Janczikowsky, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – Niemieccy demonstranci w trakcie zimy głodowej, 1947; Bundesarchiv, Bild 183‑B0527‑0001‑753, CC‑BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – Denazyfikacja nazwy ulicy z „Adolf Hitler–Straße” na „Bahnhof–Straße”; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 2 – Granice sektorów, przejście graniczne Checkpoint Charlie, 1988; Bundesarchiv, B 145 Bild‑F079005‑0022, CC‑BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.