Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Przemiany żelaza i jego związków

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia rudy żelaza;

• alizuje przemiany żelaza i jego związków;

• proponuje metody syntezy związków żelaza.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja;

• technika zdań podsumowujących;

• metoda JIGSAW;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: czy wiecie, że żelazo jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych pierwiastków w skorupie ziemskiej? Czy znacie minerały, pod których postacią żelazo występuje? Czy słyszeliście o tzw. złocie głupców?

2. Nauczyciel prezentuje temat: „Przemiany żelaza i jego związków” oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie na forum klasy wymieniają się posiadanymi informacjami na temat żelaza i związków, które może tworzyć.

Faza realizacyjna:

1. Praca metodą JIGSAW. Nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Są to tzw. grupy eksperckie. Każdy uczestnik zostaje ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego. Zespoły otrzymują arkusze papieru i mazaki. Nauczyciel przydziela im różne zagadnienia do opracowania w ciągu 10 minut:

• I grupa: tlenki żelaza;

• II grupa: sole żelaza;

• III grupa: wodorotlenki żelaza;

• IV grupa: związki koordynacyjne żelaza.

2. Każda grupa zapoznaje się z informacjami w ramach swojego zagadnienia, korzystając z e‑materiałów (zwłaszcza informacje przedstawione na schemacie interaktywnym), podręcznika tradycyjnego oraz internetu. W opracowaniach grupy zwracają uwagę na budowę wewnętrzną, właściwości i zastosowanie podanych materiałów lub pierwiastków. Efektem pracy powinno być wspólne opracowanie na podstawie dyskusji oraz uczenia się nawzajem.

3. Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.

4. Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert grupy I uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą itd. Uczący uczestnicy przekazują wiedzę pozostałym uczniom. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej (czas ok. 10 min).

5. Eksperci wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają, czy wszyscy posiadają zbieżne informacje w omawianych kwestiach (czas ok. 7 minut).

6. Uczniowie przechodzą do analizy medium bazowego – mapy pojęciowej, na podstawie której utrwalą wiadomości dotyczące szereg przemian żelaza i jego związków. Następnie wykonują zadania dołączone do medium w ramach utrwalenia wiedzy.

7. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jak otrzymać chlorek żelaza(II), a jak chlorek żelaza(III)? Co to za metal o charakterystycznym połysku, zaliczany jest do najlepszych przewodników ciepła i elektryczności, a także używany do wyrobu biżuterii? Który metal posiada barwę różową, wykazuje dobrą kowalność i ciągliwość oraz należy do bardzo dobrych przewodników ciepła i elektryczności? A co to za metal, który jest podatny na korozję, a w przyrodzie występuje w stanie wolnym oraz w postaci związków chemicznych, np. pirytu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

   • Przypomniałem/łam sobie, że...

   • Co było dla mnie łatwe...

   • Czego się nauczyłem/łam...

   • Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują zadania zawarte w zestawie ćwiczeń – nierozwiązane podczas lekcji.

Materiały pomocnicze:

• Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): jak otrzymać chlorek żelaza(II), a jak chlorek żelaza(III)? Co to za metal o charakterystycznym połysku, zaliczany jest do najlepszych przewodników ciepła i elektryczności, a także używany do wyrobu biżuterii? Który metal posiada barwę różową, wykazuje dobrą kowalność i ciągliwość oraz należy do bardzo dobrych przewodników ciepła i elektryczności? A co to za metal, który jest podatny na korozję, a w przyrodzie występuje w stanie wolnym oraz w postaci związków chemicznych, np. pirytu?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Multimedium może być wykorzystane przez ucznia w fazie przygotowania do lekcji lub przygotowywania się do pracy kontrolnej.