Autor: Izabela Strączek

Przedmiot: historia

Temat: Klęska i szansa? Decyzje sejmu rozbiorowego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

zakres rozszerzony

XXVI. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja)

Uczeń:

4) charakteryzuje położenie międzynarodowe i sytuację wewnętrzną Rzeczypospolitej po I rozbiorze.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• rekonstruuje okoliczności zwołania sejmu rozbiorowego i jego przebieg;

• ocenia, czy sejm rozbiorowy zasługuje na potępienie, czy na uznanie;

• wyjaśnia, dlaczego poseł Rejtan na obrazie Jana Matejki leży w drzwiach i ma rozdartą koszulę;

• charakteryzuje XVIII‑wieczny prototyp rządu RP.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem prezentacji.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja,

• elementy dramy.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Dowiecie się, jak przebiegały obrady sejmu rozbiorowego w 1773 r.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie czytają fragment e‑podręcznika opisujący przebieg ratyfikowania traktatu rozbiorowego. Wykonują ćwiczenia od 1 do 4. Nauczyciel udziela im informacji zwrotnej.

2. Następnie nauczyciel zapowiada, że uczniowie wysłuchają piosenki, która prezentuje sejm rozbiorowy z zupełnie innej perspektywy – Rejtan, czyli raport ambasadora Jacka Kaczmarskiego. Prosi, aby uczniowie określili tę perspektywę, a równocześnie wskazali trzy elementy, które łączą interpretację Jacka Kaczmarskiego z interpretacją Jana Matejki. Uczniowie przedstawiają na forum klasy swoje propozycje. W odpowiedziach powinny się pojawić takie hasła jak: to samo wydarzenie, postać Rejtana, wrażenie chaosu panującego w Polsce.

3. W kolejnym kroku nauczyciel prosi klasę, aby podzieliła się na pary lub trójki. Informuje uczniów, że będą pracować metodą dramy i wyjaśnia jej zasady.

a) Nauczyciel przedstawia temat dramy: Wyobraźcie sobie, jak różni ludzie mogli w tamtym czasie zareagować na decyzję sejmu rozbiorowego.

b) Opisuje technikę dramy: wyjaśnia, że uczniowie wcielą się w różnych uczestników sejmu lub jego obserwatorów. Punktem wyjścia mogą być postaci przedstawione na obrazie Matejki, ale dodatkowo należy uwzględnić opinie przedstawicieli innych państw, np. Francji, Anglii, Prus, Austrii, ewentualnie Turcji i Stanów Zjednoczonych.

c) Nauczyciel przekazuje instrukcje dotyczące sposobu wykonania zadań: członkowie każdej pary lub trójki przygotowują krótki komentarz (trzy, cztery zdania) swojej postaci, np. w formie listu do wpływowego krewnego. Określa, ile czasu mają uczniowie na przygotowanie. Podczas przygotowania grupy mogą korzystać z internetu oraz innych dostępnych źródeł. Nauczyciel podkreśla, że uczniowie mogą uwzględnić swoją wiedzę dotyczącą wcześniejszych wydarzeń lub przedstawić swoje przypuszczenia na temat przyszłych wydarzeń.

d) Następnie uczniowie odczytują na forum klasy przygotowane komentarze, a pozostałe osoby w tym czasie wynotowują te osoby, z których zdaniem zgadzałaby się ich postać.

e) Na koniec nauczyciel prosi, aby przy tablicy stanęli sympatycy Prus lub Austrii; Tadeusza Rejtana oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego (można też zaproponować inny układ). Reszta uczniów ustawia się zgodnie z preferencjami swoich postaci. W ten sposób uczniowie mają możliwość przeanalizowania, która z opcji mogła liczyć na najszersze poparcie.

f) Po zakończeniu prezentacji uczniowie dzielą się wrażeniami, dyskutują, oceniają kolegów. Nauczyciel również podsumowuje występy uczniów.

4. Następnie nauczyciel zapowiada, że uczniowie obejrzą prezentację poświęconą Radzie Nieustającej. Prosi, aby wykonali ćwiczenie 5, a w trakcie oglądania prezentacji przyporządkowali każdy z obszarów reform do kompetencji odpowiedniego departamentu.

Faza podsumowująca

1. Na zakończenie lekcji nauczyciel prosi uczniów, aby ocenili, czy reformy podjęte przez sejm rozbiorowy miały szansę na powodzenie. Uczniowie przedstawiają swoje argumenty, które wybrana osoba zapisuje na tablicy.

2. Nauczyciel podsumowuje lekcję i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Obejrzyj prezentację, wykonaj ćwiczenie 6, a następnie przedstaw argumenty za tezą lub przeciw tezie, że Radę Nieustającą można uznać za prototyp współczesnego rządu.

Materiały pomocnicze:

Jacek Kaczmarski, Rejtan, czyli raport ambasadora (piosenka z albumu Muzeum).

Jan Matejko, Rejtan – Upadek Polski, film z cyklu Polska Niepodległa – Historia w ożywionych obrazach zrealizowany przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych (edukacja.wfdif.pl).

Materiał audio: Sejm rozbiorowy i i powołanie Komisji Edukacji Narodowej – komentarz historyka prof. Jacka Staszewskiego (Polskie Radio, 27.03.2003), https://www.polskieradio.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja może być wykorzystana przez chętnych uczniów do samodzielnego przygotowania prezentacji na temat tego, dlaczego powołanie Rady Nieustającej było znaczącą zmianą w ustroju Rzeczypospolitej.

Nauczyciel może poprosić uczniów o obejrzenie prezentacji multimedialnej przed zajęciami. W fazie wstępnej lekcji powinien wtedy poprosić uczniów, aby krótko wymienili przyczyny I rozbioru Polski i podali według nich najważniejszą.